چک برگشتی چیست؟ اشنایی با قوانین و مقررات چک‌های برگشتی

مراحل اخذ دسته‌چک صیادی

پیش از پاسخ به این سوال که چک برگشتی چیست، ابتدا مراحل اخذ دسته چک صیادی را توضیح می‌دهیم. برای دریافت دسته چک صیادی، ابتدا باید شخص متقاضی در شعبه بانک حساب جاری افتتاح کرده و فردی خوش حساب به عنوان معرف معرفی کند. پس از آن، مراحل مشخصی باید طی شود تا دسته چک صادر گردد. این مراحل عبارت‌اند از:

• مراجعه به شعبه موردنظر و افتتاح حساب‌جاری جاری دسته‌چک دار
• ارائه درخواست اخذ دسته‌چک
• ارائه مدارک موردنیاز به بانک
• معرفی یک ضامن و معرف خوش‌حساب به شعبه
• انجام مراحل صدور دسته‌چک توسط بانک
• صدور دسته‌چک و تحویل به شخص متقاضی یا نماینده قانونی وی در صورت تایید بانک

نحوه ثبت چک

قانون جدید صدور چک، باهدف جلوگیری از جعل و صدور چک‌های بی‌محل، در سال ۱۳۹۷ تصویب و از ۱۳۹۹ اجرایی شد. از مهم‌ترین تغییرات این قانون می‌توان به معرفی سامانه صیاد، چک موردی، اجرای سریع و مستقیم چک، و روش‌های رفع سوءاثر از چک برگشتی اشاره کرد.

چک برگشتی چیست؟

چک برگشتی چکی است که برای وصول به بانک ارائه شده، اما به دلیل عدم وجود بودجه کافی در حساب صادرکننده، پرداخت نمی‌شود. در این حالت، بانک مبلغ چک را پرداخت نکرده و آن را به گیرنده باز می‌گرداند تا صادرکننده نسبت به رفع مشکل اقدام کند.

دلایل برگشت چک

صادر کننده چک وجه نقد کافی در حساب خود نداشته باشد یا اینکه صاحب حساب تمام یا بخشی از مبلغ چک صادر شده را از حساب بانکی برداشت کند.
صادر کننده چک با آگاهی نسبت به بسته بودن حساب بانکی خود چک صادر کند یا بعد از صدور چک اقدام به مسدود سازی حساب خود کند.

به علت خط خوردگی چک، عدم تطابق امضاو وجود اختلاف در مندرجات چک، بانک نتواند نسبت به وصل اقدام کند.

مجازات چک برگشتی

با استناد به ماده 7 قانون اساسی، مجازات چک های برگشتی در صورت محرز شدن قصور و تخلف صادر کننده چک به شرح زیر است:

در قوانین و مقررات جدید چک برگشتی، مجازات‌های دیگری نیز وجود دارد؛ برخی از این مجازات‌ها عبارت‌اند از:

•  ممنوعیت ثبت چک جدید در سامانه صیاد
•  ممنوعیت دریافت تسهیلات
•  محدودیت در افتتاح حساب، صدور کارت‌بانکی یا تمدید تاریخ اعتبار کارت‌بانکی

مراحل رفع بسته شدن حساب به علت چک برگشتی

• واریز کسری مبلغ به‌حساب خود در بانک مرتبط با چک یا اقدام برای رضایت‌نامه یا دستور قضایی
• مراجعه به بانک با دردست‌داشتن مدارک مذکور
• تکمیل فرم درخواست رفع مسدودی حساب بانکی
• بررسی مدارک توسط بانک
• رفع حساب مسدود شده در صورت صحت مدارک و مستندات ارائه شده

نحوه رفع سوء اثر چک برگشتی

چک برگشتی می‌تواند اثر منفی بر وضعیت مالی فرد بگذارد. برای جلوگیری از این امر، باید چک رفع سوءاثر شود، به این معنی که مشکل چک حل شده و چک برگشت‌خورده از سیستم بانکی حذف می‌شود.

با برگشت چک، اثر سوء آن در سیستم بانک مرکزی ثبت می‌شود و شعب بانک‌ها از طریق استعلام متوجه آن می‌شوند. پس از رفع سوءاثر، وضعیت چک در سامانه بانک مرکزی به‌روزرسانی می‌شود تا فرد برای دریافت تسهیلات یا افتتاح حساب با مشکل مواجه نشود.

طبق قانون جدید بانک مرکزی در خصوص چک‌های برگشتی که سه سال از تاریخ صدور آن‌ها گذشته و پیگیری حقوقی انجام نشده، بانک‌ها می‌توانند نسبت به رفع سوءاثر از این چک‌ها اقدام کنند.

برای رفع سوءاثر از چک برگشتی بدون لاشه، مراحل زیر باید انجام شود:

• اخذ رضایت‌نامه محضری از شاکی و ارائه به بانک
• واریز مبلغ چک به‌حساب قرض‌الحسنه و بلوکه آن
• دریافت حکم قضائی به‌منظور رفع اثر چک برگشتی

آشنایی با قوانین چک برگشتی

• در صورت پرداخت‌نشدن وجه چک، دارنده می‌تواند با دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک، طبق قانون از سه روش کیفری، حقوقی یا ثبتی برای مطالبه وجه اقدام کند.
• چک‌های برگشتی قدیمی همچنان معتبرند و دارندگان آن‌ها می‌توانند؛ مانند گذشته از روش‌های کیفری و حقوقی برای وصول مطالبات اقدام کنند.
• برای شکایت از چک برگشتی زیر ۲۰ میلیون تومان، دارنده باید به شورای حل اختلاف مراجعه کند که مرجع صالح رسیدگی به این موارد است.
• شکایت کیفری از چک برگشتی زمانی ممکن است که دارنده طی شش ماه چک را برگشت زده و حداکثر تا شش ماه بعد به دادسرا شکایت کند. در غیر این صورت، تنها روش‌های حقوقی یا ثبتی قابل‌استفاده است.
• برای چک‌های برگشتی حقوقی، شکایت از صادرکننده به این صورت انجام می‌شود: اگر مبلغ چک کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشد، دادخواست به شورای حل اختلاف ارائه می‌شود؛ اما برای مبالغ بالاتر، باید به دادگستری مراجعه کرد.
• طبق بخشنامه بانک مرکزی، چک‌های برگشتی که طی سه سال از تاریخ صدور شکایتی درباره آن‌ها نشده باشد، باید توسط بانک‌ها رفع سوءاثر شوند.
• برای توقیف اموال صادرکننده چک برگشتی، مراجع صالح می‌توانند از روش‌های کیفری، حقوقی یا ثبتی اقدام کنند. در هر روش، ارائه مدارک و طی مراحل قانونی ضروری است.
• فردی که توانایی پرداخت بدهی چک برگشتی را ندارد یا به اموالش دسترسی ندارد، می‌تواند درخواست اعسار دهد. در صورت تأیید، حکم جلب صادر نمی‌شود و بدهی به‌صورت اقساطی پرداخت خواهد شد.
• اگر چک صادرشده توسط متوفی مربوط به‌پیش از تاریخ فوت باشد، طلب دارنده چک فوراً قابل‌وصول است. در صورت کافی بودن موجودی حساب متوفی، بانک موظف به پرداخت وجه چک است. اما اگر حساب خالی باشد و متوفی اموالی داشته باشد، ورثه باید بدهی را از اموال او بپردازند؛ در غیر این صورت، ورثه تعهدی به پرداخت نخواهند داشت.

جمع بندی

در این مقاله از تیم تحریریه اوراش، با چک‌های برگشتی و قوانین و مقررات مرتبط با آنها آشنا شدیم. ابتدا در مورد نحوه ثبت چک صحبت کردیم و سپس دلایل برگشت چک را بررسی کردیم. در ادامه مجازات چک برگشتی را برشمردیم و مراحل رفع مسدودی حساب چک‌های برگشتی را توضیح دادیم. در انتهای مقاله نیز به طور خلاصه در خصوص نحوه رفع سوءاثر چک‌های برگشتی و قوانین آنها صحبت کردیم.