دارایی ثابت

استاندارد شماره 11 در تاریخ 1386/04/30 تصویب شده سازمان حسابرسی، قوانین مربوط به این مبحث مهم را شرح می دهد. طبق این استاندارد دارایی ثابت مشهود به دارایی اطلاق می شود که به منظور تولید یا عرضه کالاها یا خدمات، اجاره به دیگران یا برای مقاصد اداری توسط واحد تجاری نگهداری می شود.
اجزای بهای تمام شده دارایی های ثابت طبق استاندارد شماره 11:
1- قیمت خرید که شامل عوارض گمرکی و مالیاتهای غیرقابل استردادخرید، پس از کسر تخفیفات
2- هرگونه مخارج مستقیم و غیرمستقیم که واحد تجاری برای رسیدن دارایی به وضعیت بهره برداری متحمل می شود.
3- برآورد اولیه مخارج پیاده سازی و برچیدن دارایی و بازسازی محل نصب دارایی
مراحل در فرآیند حسابداری (ورود و نگهداری) دارایی های ثابت:
1- خرید (تحصیل) دارایی
2- جمع داری اموال و پلاک کوبی
3- نقل و انتقال و حذف دارایی
4- فروش و بلا استفاده شدن و معاوضه دارایی
5- تعمیرات و اسقاط دارایی
6- تجدید ارزیابی دارایی های ثابت
7- تعیین روش استهلاک و محاسبه آن

خرید (تحصیل) دارایی:

دارایی ثابت خریداری شده باید به بهای خرید نقدی به علاوه ی همه هزینه ها و مخارج مستقیم برای آماده سازی و نصب آن در دفاتر ثبت می شود. نکته قابل توجه در خرید دارایی اینست که اگر فرآیند خرید به صورت تعهدی باشد تفاوت بین قیمت نقدی و مجموع مبالغ پرداختی طی دوره اعتبار به عنوان هزینه تامین مالی شناسایی می شود. (بند 22 استاندارد 11)
در شرکت های سهامی بهای تمام شده دارایی تحصیل شده به ارزش سهام واگذارشده تعیین می شود. اگر در ارزش سهام واگذار شده یا بهای دارایی تحصیل شده تردیدی وجود داشته باشد باید از کارشناسان رسمی این حوزه استفاده شود.

جمع داری اموال و پلاک کوبی:

فرآیند کدینگ کردن یا بارکدگذاری و درج این بارکد روی اموال پلاک کوبی نام دارد. تخصیص این کدها به اموال یک بنگاه راه حل مناسبی جهت مدیریت و کنترل در نگهداری این دارایی ها می باشد.
به این عملیات برچسب گذاری هم می گویند چرا که معمولا این بارکدها به صورت برچسب روی اموال درج می شود. در طراحی بارکدها اطلاعاتی نظیر شرح کامل آن دارایی، مشخصات فنی و اجزای آن دارایی و… مورد توجه قرار می گیرد.
کارت اموال حاوی اطلاعاتی نظیر :

• بارکد کالایی آن دارایی
• تاریخ خرید و نام شرکت خریداری شده
• قیمت تمام شده در زمان تحصیل آن
• تاریخ ارزیابی مجدد و ارزش تعیین شده جدید توسط کارشناسان
• عمر مفید تخمین زده شده دارایی
• هزینه استهلاک، روش محاسبه آن و حتی استهلاک انباشته دارایی
• محل استقرار در مجموعه و فرد یا واحد تحویل گیرنده
• زمان تعمیر و جزئیات تغییر در آن تعمیر

نقل و انتقال دارایی:

عملیات نقل و انتقال معمولا بین واحدهای یک بنگاه انجام می شود و زیر مجموعه ای از جمع داری اموال به حساب می آید. در این انتقال محل استقرار قبلی و علت تغییر مکان دارایی، شرح کالا و شماره پلاک آن، فرد تحویل گیرنده شرح داده می شود و مرکز جذب هزینه استهلاک دارایی ثابت تغییر می کند.
بلا استفاده شدن و واگذاری دارایی :
در صورتی که دارایی ثابت به صورت دائمی بلا استفاده شود و همچنین هیچ سود و زیانی از واگذاری آن در آینده انتظار نرود باید از ترازنامه حذف شود. (بند 70 استاندارد شماره 11)
در صورت سود و زیان تفاوت عایدات حاصل از واگذاری آن دارایی با ارزش دفتری به عنوان درآمد یا هزینه ثبت خواهد شد.

معاوضه دارایی:

برای محاسبه بهای تمام شده در معاوضه دارایی ثابت با موارد مشابه و یا غیر مشابه از روش ارزش منصفانه بهره گرفته می شود. بدین ترتیب که تفاوت بین ارزش منصفانه دارایی تحصیل شده با ارزش منصفانه دارایی واگذار شده پس از کسر نقدینگی محاسبه می شود.(بند 23 استاندارد شماره 11)

تعمیرات دارایی:

تعمیرات دارایی های ثابت به دودسته تعمیرات جزئی و اساسی تقسیم می شود :
تعمیرات جزئی : نوعی از مخارج مستمر که باعث بهبود عملکرد و نگهداری دارایی در دوره جاری می شود که به حساب هزینه های مربوط به تعمیر و نگهداری منظور می شود.
تعمیرات اساسی : آن دسته از مخارج غیرمستمر که باعث بهبود عملکرد و افزایش عمر مفید دارایی نسبت به برآورد اولیه آن می شود. طبق استاندارد حسابداری شماره 11 به حساب بهای تمام شده دارایی اضافه می گردد و هزینه استهلاک آن در دوره های آتی سرشکن می شود.
برخی از مجموعه های به روز از لحاظ تکنولوژی از PM  یا نت پیشگیرانه استفاده می کنند. نت پیشگیرانه سرویسی ست که مجموعه ای از فعالیتها و روش های منظم را جهت بررسی وضعیت دارایی، به روز رسانی و حفظ تجهیزات و اموال در بر می گیرد تا فرسایش آنها را به حداقل برساند، کیفیت و بهره وری را افزایش دهد و درنتیجه این رویدادها هزینه خرید قطعات و تعمیرات اساسی به حداقل ممکن برسد.

اسقاط دارایی:

مبلغ خالصی ست که پس از پایان عمر مفید دارایی از فروش آن عاید واحد تجاری می گردد ارزش اسقاط نام دارد. ارزش اسقاط و عمر مفید دو عامل تعیین کننده محاسبه استهلاک است.  ارزش اسقاط به زمان استفاده آن دارایی توسط آن واحد تجاری بستگی دارد. زمانی که ارزش دارایی برای واحد تجاری زیاد نباشد و عمر مفید استفاده از آن بالا باشد ارزش اسقاط یک ریال در نظر گرفته می شود.

تجدید ارزیابی (تغییر نرخ دارایی):

عملیات به روزکردن قیمت دارایی های مجموعه اعم از دارایی های استهلاک پذیر و استهلاک ناپذیر و حتی دارایی های زیستی مولد می باشد.
اشخاص حقوقی مطابق قانون باید حداقل هر 5 سال عملیات تجدید ارزیابی را توسط کارشناسان رسمی قوه قضائیه داشته باشند. این تناوب مخصوصا زمانی که ارزش دارایی های تجدید ارزیابی شده تفاوت زیادی با مبلغ دفتری داشته باشد ضرورت الزام به وجود می آید.(بند 33 استاندارد شماره 11) انجام این مهم مخصوصا در شرایط تورمی کشور می تواند گزارش های مالی که براساس ارزش های واقعی بازار تدوین شده را منعکس کند.
تجدیدارزیابی دارایی ها یکی از روش های افزایش سرمایه در بنگاههای اقتصادی ست نکته مهم در این مبحث اینست که اگر یک قلم از دارایی های یک مجموعه تجدید ارزیابی شود تمام اقلام طبقه ای که دارایی مذکور به آن تعلق دارد تجدید ارزیابی می شود. (بند 34 استاندارد شماره 11)
افزایش مبلغ دفتری مربوط به یک دارایی ناشی از فرآیند تجدید ارزیابی به حساب مازاد تجدید ارزیابی ثبت می شود و در ترازنامه به عنوان بخشی از حقوق صاحبان سهام منعکس می شود و در صورت سود و زیان جامع انعکاس می یابد.(بند 39 استاندارد شماره 11)
کاهش مبلغ دفتری یک دارایی ثابت مشهود در نتیجه تجدید ارزیابی به عنوان هزینه شناسایی می شود. (بند 40 استاندارد شماره 11)

تعیین روش استهلاک و محاسبه آن:

هزینه استهلاک یکی از مهم ترین انواع هزینه ای در اموال و تجهیزات و تکنولوژی یک بنگاه اقتصادی محسوب می شود چرا که  بازه زمانی استفاده از دارایی ( دوام استفاده )را نشان می دهد.
استهلاک فرآیند کاهش بهای تمام شده یک دارایی می باشد که حتی در صورت نگهداری صحیح از آن دارایی هم فرسایش برای اموال رخ خواهد داد. این فرسایش شامل کاهش در کیفیت و کمیت و ارزش بهای تمام شده دارایی می شود.
در محاسبه هزینه استهلاک سه عامل بهای تمام شده در زمان تحصیل، عمر مفید و ارزش اسقاط دارایی نقش دارند که ارزش اسقاط و عمر مفید یک براود تخمینی، اما بهای تمام شده یک فاکتور واقعی و معین است. محاسبه فرآیند استهلاک از زمانی که دارایی آماده بهره برداری ست انجام می شود. این نکته ای است که در تغییرات جدید استاندارد شماره 11 (بند 5) اضافه شده است.
روشهای مرسوم و پرکاربرد محاسبه هزینه استهلاک عبارتند از :
1-  روش خط مستقیم : در این روش محاسبه استهلاک از طریق تقسیم مبلغ قابل استهلاک (تفاوت ارزش بها و ارزش اسقاط) بر سالهای عمر مفید به دست می آید.
2-  روش مانده نزولی : در این روش هزینه استهلاک سالهای ابتدای عمر مفید دارایی بیشتر از سالهای پایانی آن می باشد.
3-  روش میزان تولید یا کارکرد : در این روش  هزینه استهلاک بر مبنای تولید یا کارکرد مورد انتظار دارایی محاسبه می شود.
4-  روش مجموع سنوات : در این روش هزینه استهلاک از ضرب مبلغ قابل استهلاک در یک کسر به دست می آید که صورت این کسر مجموع سنوات و مخرج آن عمر مفید باقی مانده آن دارایی ست.

طبق ماده 149 قانون مالیاتهای مستقیم روش های خط مستقیم، روش مانده نزولی و میزان تولید، روشهای پذیرفته شده برای محاسبه استهلاک می باشند.

در تعاریف مربوط به استهلاک، تعریف استهلاک انباشته هم دارای اهمیت است. استهلاک انباشته حسابی کاهنده ست که مجموع مبالغ هزینه های استهلاک منظور شده برای دارایی را از زمان خرید آن نشان می دهد.

به زودی زیرسیستم دارایی های ثابت نرم افزار آرمون در اختیار شما قرار می گیرد که ابزاری کاربردی و منعطف جهت مدیریت فرآیندهایی از جمله :
–  ثبت و نگهداری اطلاعات جمع داری اموال
–  ثبت و نگهداری اطلاعات تعمیر و نگهداری دارایی ها
–  صدور سند هزینه استهلاک دارایی ها به تفکیک مراکز جذب هزینه
–  ثبت کلیه عملیات و جزئیات مربوط به مبحث تجدید ارزیابی
–  تولید گزارش های جامع با فیلترهای متنوع و خروجی های دلخواه