مقاطعه‌کاری چیست؟

مقاطعه‌کاری که به آن پیمانکاری نیز گفته می‌شود، نوعی قرارداد است که در آن یک طرف (مقاطعه‌کار) متعهد می‌گردد که کار مشخصی را در ازای دریافت مبلغی معین برای طرف دیگر (کارفرما) انجام دهد. در حقیقت، مقاطعه‌کاری نوعی همکاری به شمار می‌رود که در آن قوانین کار به طور مستقیم حاکم نبوده و توافقات دو طرف در قرارداد مقاطعه تعیین خواهد شد. مقاطعه در پروژه‌های بزرگ و پیچیده از اهمیت بسزایی برخوردار است. در ادامه این مطلب از سایت اوراش، به بررسی دقیق‌تر مقاطعه‌کاری و انواع آن خواهیم پرداخت.

تعریف مقاطعه‌کاری

مقاطعه‌کاری به معنای واگذاری انجام کاری از سوی کارفرما (مقاطعه دهنده) به شخص یا شرکتی (مقاطعه‌کار یا پیمانکار) است که در ازای دریافت مبلغ معینی (حق‌الزحمه) انجام می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، مقاطعه‌کاری یک نوع قرارداد پیمانکاری بوده که در آن کارفرما، کار یا پروژه‌ای را به یک مقاطعه‌کار واگذار می‌کند تا آن را در مدت‌زمان مشخص و با شرایط تعیین شده انجام دهد.

 تفاوت مقاطعه‌کار با پیمانکار

در قراردادهای کاری، “مقاطعه‌کار” و “پیمانکار” اغلب به‌جای یکدیگر به کار می‌روند و به شخصی اطلاق می‌شوند که در ازای دریافت مبلغی، انجام کاری را بر عهده می‌گیرد. بااین‌حال، در برخی موارد، به‌خصوص در قراردادهای دولتی، تفاوت‌هایی بین این دو مفهوم وجود دارد. به‌طورکلی، پیمانکار می‌تواند به شخص حقیقی یا حقوقی اطلاق شود که مسئولیت اجرای کل یا بخشی از یک پروژه را بر عهده دارد و این پروژه می‌تواند در حوزه‌های مختلفی مانند ساخت‌وساز، ارائه خدمات، یا تهیه و فروش کالا باشد.

مقاطعه‌کار نیز به طور مشابه، شخصی است که انجام کاری را در ازای دریافت مبلغی بر عهده می‌گیرد، اما در قراردادهای دولتی، مقاطعه‌کار معمولاً به شرکتی اطلاق می‌شود که مسئولیت انجام پروژه‌های عمرانی و زیرساختی بزرگ را بر عهده می‌گیرد و کارفرما در این موارد معمولاً یک نهاد دولتی است.

به‌عبارت‌دیگر، پیمانکار یک مفهوم کلی‌تر است که می‌تواند شامل مقاطعه‌کار شود، درحالی‌که مقاطعه‌کار به نوع خاصی از پیمانکار اشاره دارد که معمولاً در پروژه‌های دولتی و عمرانی بزرگ فعالیت می‌کند.

تفاوت‌های کلیدی بین مقاطعه‌کاری و پیمانکاری شامل موارد زیر است:

• ماهیت کار: پیمانکار می‌تواند در حوزه‌های مختلفی فعالیت کند، اما مقاطعه‌کار بیشتر در پروژه‌های ساخت‌وساز و عمرانی بزرگ به کار می‌رود.
• نوع کارفرما: کارفرمای پیمانکار می‌تواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد، اما در قراردادهای مقاطعه‌کاری، کارفرما معمولاً یک نهاد دولتی است.
• میزان تعهدات: پیمانکار ممکن است مسئولیت اجرای کل پروژه یا بخشی از آن را بر عهده داشته باشد، اما مقاطعه‌کار معمولاً مسئولیت یک بخش خاص از پروژه را بر عهده می‌گیرد.

ماده ۱۳ قانون کار و اهمیت آن

ماده ۱۳ قانون کار جمهوری اسلامی ایران در مورد قراردادهای مقاطعه‌کاری و اهمیت آن برای کارگران است. این ماده، کارفرمای اصلی (مقاطعه دهنده) را ملزم می‌کند که در قرارداد با مقاطعه‌کار (پیمانکار)، مقاطعه‌کار را موظف به رعایت تمام مقررات قانون کار در مورد کارکنانش کند. در صورت عدم رعایت این موضوع و یا تسویه‌حساب با مقاطعه‌کار قبل از پایان ۴۵ روز از تحویل موقت، کارفرمای اصلی مسئول پرداخت مطالبات کارگران خواهد بود.  اهمیت ماده ۱۳ قانون کار در موارد زیر خلاصه شده است:

• حفاظت از حقوق کارگران: ماده ۱۳ قانون کار به طور مستقیم از حقوق کارگران شاغل در پروژه‌های پیمانکاری حمایت می‌کند و مانع از تضییع حقوق آنها توسط پیمانکاران می‌شود.
• مسئولیت کارفرمای اصلی: این ماده، مسئولیت کارفرمای اصلی را در قبال کارگران افزایش می‌دهد و آنها را ملزم به نظارت بر حسن اجرای قانون کار توسط پیمانکاران می‌کند.
• جلوگیری از تضییع حقوق: با الزام کارفرمای اصلی به درج تعهدات قانونی در قرارداد پیمانکاری، احتمال تضییع حقوق کارگران به دلیل عدم رعایت قانون کار یا تسویه‌حساب زودهنگام با پیمانکار، کاهش می‌یابد.
• مطالبات ممتاز کارگران: مطالبات کارگران در قراردادهای مقاطعه‌کاری جزء دیون ممتاز محسوب می‌شوند، به این معنا که در صورت بروز مشکل و عدم پرداخت مطالبات از سوی پیمانکار، کارفرمای اصلی موظف به پرداخت آنها خواهد بود.

انواع مقاطعه‌کاری

انواع مقاطعه‌کاری عبارت‌اند از:

• مقاطعه‌کاری ساختمانی: این نوع مقاطعه‌کاری شامل پروژه‌های عمرانی و ساخت‌وساز مانند ساخت ساختمان، پل، سد، راه و تأسیسات است.
• مقاطعه‌کاری خدماتی: این نوع مقاطعه‌کاری شامل ارائه خدمات مختلف است، مانند خدمات نظافتی، خدمات پشتیبانی، خدمات مشاوره، و خدمات آموزشی.
• مقاطعه‌کاری تولیدی: در این نوع مقاطعه‌کاری، پیمانکار وظیفه تولید و تأمین کالا را بر عهده دارد.
• مقاطعه‌کاری حمل‌ونقل: این نوع مقاطعه‌کاری شامل حمل‌ونقل کالا و افراد است.
• مقاطعه‌کاری تهیه و تدارک کالا: در این نوع مقاطعه‌کاری، پیمانکار وظیفه تهیه و تأمین کالا را بر عهده دارد.

نمونه قرارداد مقاطعه‌کاری

قرارداد مقاطعه‌کاری یک نوع سند حقوقی محسوب می‌گردد که تعهدات و شروط کارفرما و مقاطعه‌کار را در خصوص انجام کار معین مشخص خواهد کرد. این قرارداد می‌بایست به طور دقیق و کامل تنظیم گردد تا از بروز ابهامات و اختلافات در آینده جلوگیری به عمل آید. یک نمونه قرارداد مقاطعه‌کاری از بخش‌های زیر تشکیل شده است:

• مشخصات طرفین
• موضوع قرارداد
• مدت قرارداد
• مبلغ قرارداد
• تعهدات طرفین
• شرایط فسخ قرارداد
• حل اختلافات
• سایر شرایط

شایان‌ذکر است که این تنها یک نمونه کلی از قرارداد مقاطعه‌کاری است که ممکن است بر اساس موضوع و شرایط خاص هر پروژه تغییراتی در آن اعمال گردد. ازاین‌رو، توصیه می‌گردد که قبل از امضای هرگونه قرارداد مقاطعه‌کاری، با وکیل یا مشاور حقوقی آگاه در این زمینه مشورت نمایید.

حق بیمه مقاطعه‌کاری

در موضوع مقاطعه‌کاری، یکی از موارد مهم حق بیمه به شمار می‌رود. ازآنجایی‌که فرد مقاطعه‌کار، کارفرما به‌حساب نمی‌آید و قوانین کار به طور مستقیم بر قرارداد مقاطعه‌کاری حاکم نیست، نحوه محاسبه و پرداخت حق بیمه در این قبیل قراردادها تفاوت اندکی دارد.

به‌طورکلی، مقاطعه‌کار وظیفه دارد که حق بیمه کارگران خود را به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت نماید. این حق بیمه طبق مبلغ قرارداد و درصد تعیین شده از سوی سازمان تأمین اجتماعی محاسبه خواهد شد.

از طرفی، در برخی موارد کارفرما ممکن است در پرداخت حق بیمه کارگران مقاطعه‌کار دارای مسئولیت باشد. به‌خصوص اگر در قرارداد مقاطعه‌کاری این موضوع کاملاً قید گردیده باشد. نحوه محاسبه و پرداخت حق بیمه مقاطعه‌کاری بر اساس نوع پروژه، مبلغ قرارداد، تعداد کارگران و دیگر عوامل متفاوت خواهد بود.

ازاین‌رو، توصیه می‌کنیم که پیش از انعقاد قرارداد مقاطعه‌کاری در خصوص نحوه محاسبه و پرداخت حق بیمه با یک مشاور حقوقی یا سازمان تأمین اجتماعی مشورت نموده و از بروز هرگونه مشکل در آینده جلوگیری به عمل‌آورید. ناگفته نماند که دریافت کد کارگاهی برای مقاطعه‌کاران امری ضروری خواهد بود.

بهترین سیستم مدیریت قراردادهای پیمانکاری

مدیریت هرگونه قرارداد پیمانکاری و مقاطعه‌کاری به‌خصوص در پروژه‌های بزرگ امری چالش‌برانگیز خواهد بود. ازاین‌رو، نرم‌افزاری حسابداری و مدیریت مالی از جمله نرم‌افزار حسابداری اوراش می‌توانند در این زمینه به شرکت‌ها و پیمانکاران کمک شایانی نمایند. سیستم پیمانکاری اوراش امکانات متعددی را جهت مدیریت هرگونه قرارداد پیمانکاری از قبیل ثبت اطلاعات قرارداد، محاسبه و پرداخت حق بیمه، مدیریت هزینه‌ها، تهیه گزارش‌های مالی و… فراهم خواهد آورد.

جمع‌بندی

در این مطلب به بررسی قرارداد مقاطعه‌کاری و انواع آن پرداختیم. قراردادهای مقاطعه‌کاری با رعایت موارد مشخص و توجه به نکات قانونی، تضمین‌ می‌کنند که اجرای پروژه‌های عمرانی و تجاری به‌درستی انجام شده است. در این قراردادها تعهدات طرفین از جمله رعایت حقوق کارگران طبق قوانین (مانند ماده ۱۳ قانون کار و ماده ۳۸ تأمین اجتماعی) از اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود.