مقایسه حسابداری نقدی و تعهدی

حسابداری نقدی چیست؟

پیش از مقایسه حسابداری نقدی و تعهدی ابتدا باید به تعریف حسابداری نقدی بپردازیم. مبنای نقدی حسابداری نیز همانند مبنای تعهدی، یکی از روش‌های حسابداری است. در حسابداری بر مبنای نقدی، درآمدها یا هزینه‌های یک شرکت فقط زمانی که دریافت یا پرداخت شوند، به ثبت می‌رسند. شرکت‌های مختلف، از یکی از دو شیوهٔ نقدی و تعهدی در امور مالی و حسابداری خود بهره می‌برند. مواردی از قبیل اندازه و مقیاس شرکت، بودجهٔ شرکت و بسیاری از موارد دیگر تعیین‌کنندهٔ این شیوه‌ها هستند.

در حسابداری نقدی، لحظهٔ دریافت یا پرداخت وجه نقد بسیار حائز اهمیت است. این روش برای کسب‌وکارهای کوچک و نوپا بسیار ایده‌آل است؛ اما پاسخ‌گوی نیاز کسب‌وکارهای بزرگ نیست.  در این مقاله قصد داریم به مقایسه حسابداری نقدی و تعهدی از زوایای مختلف بپردازیم.

تفاوت های حسابداری نقدی و تعهدی

برخی از تفاوت‌های کلیدی که هنگام مقایسه حسابداری نقدی و حسابداری تعهدی به ذهن متبادر می‌شوند، عبارت‌اند از:

• زمان شناسایی درآمدها و هزینه‌ها
• موارد مورداستفاده
• تفاوت در ثبت‌ها
• شناسایی انواع درآمد و هزینه‌ها
• شناسایی استهلاک
• دیدگاه ارائه شده نسبت به شرکت

زمان شناسایی درامدها و هزینه‌ها

زمان شناسایی درآمدها و هزینه‌ها یکی از تفاوت‌های اساسی یا شاید بتوان گفت مهم ترین تفاوت بین حسابداری نقدی و حسابداری تعهدی است. در حسابداری نقدی، درآمدها زمانی شناسایی می‌شوند که وجه نقد دریافت شود و به طور مشابه هزینه‌ها نیز زمانی شناسایی می‌شوند که وجه نقدی پرداخت شود. به زبان دیگر، حسابداری نقدی بر مبنای جریان واقعی وجه نقد استوار است.

در حسابداری تعهدی، زمانی که حق دریافت درآمدها ایجاد شود، این معاملات شناسایی می‌شوند؛ حتی اگر هیچ وجه نقدی در لحظه معامله دریافت نشده باشد. همین فرایند به طور مشابه برای هزینه‌ها و مخارج نیز صادق است. حسابداری بر مبنای تعهدی، تصویر دقیق‌تری از وضعیت مالی و عملکرد اقتصادی یک شرکت در دوره‌های زمانی مختلف ارائه می‌دهد.

موارد مورد استفاده

حسابداری نقدی و حسابداری تعهدی دو روش مختلف برای ثبت گزارش‌ها و تراکنش‌های مالی هستند که هر کدام کاربردهای متفاوتی دارند. حسابداری نقدی بیشتر در کسب‌وکارهای کوچک و ساده که جریان‌های نقدی اهمیت بیشتری دارند، استفاده می‌شود.

زمانی که تمرکز اصلی بر مدیریت نقدینگی و جریان وجوه نقد باشد، این روش نیز کاربرد بیشتری دارد؛ زیرا تنها زمانی که پول و وجه نقد واقعی دریافت یا پرداخت می‌شود، درآمدها و هزینه‌ها نیز به ثبت می‌رسند. در مقابل، حسابداری تعهدی بیشتر در شرکت‌های بزرگ‌تر و پیچیده‌تر، یا زمانی که نیاز به ارائه تصویر دقیق‌تر و کامل‌تری از عملکرد مالی در دوره‌های زمانی مشخص وجود داشته باشد، کاربرد دارد. ازآنجایی‌که این روش شناسایی درآمدها و هزینه‌ها را در زمان وقوع تعهدات انجام می‌دهد، امکان تحلیل و پیش‌بینی مالی بهتری را برای شرکت‌ها و مؤسسات فراهم می‌کند.

تفاوت در ثبت‌ها

یکی دیگر از تفاوت‌های میان حسابداری نقدی و حسابداری تعهدی به زمان ثبت درآمدها و هزینه‌ها مربوط می‌شود. مشابه چیزی که پیش‌ازاین ذکر شد، در حسابداری نقدی، ثبت درآمدها و هزینه‌ها تنها زمانی انجام می‌شود که پول نقد به‌صورت واقعی دریافت یا پرداخت شده باشد. به‌عبارت‌دیگر، تا زمانی که وجه نقد در دست نباشد، هیچ‌گونه رویداد مالی‌ای به ثبت نمی‌رسد. اما در حسابداری تعهدی، زمان وقوع تعهدات مشخص‌کننده زمان ثبت درآمدها و هزینه‌ها نیز هست؛ حتی اگر در زمان تعهد هیچ‌گونه وجه نقدی دریافت یا پرداخت نشده باشد.

شناسایی انواع درامدها و هزینه‌ها

از دیگر تفاوت‌های بین حسابداری نقدی و تعهدی می‌توان به دامنه و گستره‌ای که هر روش پوشش می‌دهد، اشاره کرد. در حسابداری نقدی، تنها درآمدها و هزینه‌هایی که به‌صورت واقعی جریان نقدی ایجاد می‌کنند، شناسایی و ثبت می‌شوند. به‌عبارت‌دیگر، این روش محدود به پول نقدی است که فرد دریافت کرده یا پرداخت می‌کند و سایر تعهدات مالی یا دارایی‌ها را در نظر نمی‌گیرد. اما حسابداری بر مبنای تعهدی این گونه نیست؛ حسابداری تعهدی دامنه وسیع‌تری را پوشش می‌دهد و همه انواع درآمدها و هزینه‌ها را در زمان ایجاد تعهد یا کسب درآمد شناسایی می‌کند، حتی اگر هنوز پول نقدی میان دو طرف معامله، مبادله نشده باشد.

حسابداری تعهدی نه‌تنها درآمدهای تحقق‌یافته و هزینه‌های قطعی را ثبت می‌کند، بلکه تعهدات آینده و دارایی‌های تحقق‌نیافته را نیز به‌حساب می‌آورد، و بدین شکل، تصویری جامع‌تر و دقیق‌تر از وضعیت مالی شرکت‌ها و مؤسسات را ارائه می‌دهد.

شناسایی استهلاک

تفاوت میان حسابداری تعهدی و حسابداری نقدی در شناسایی و ثبت استهلاک نیز امری مشهود است. در حسابداری نقدی، عملاً استهلاک به‌عنوان هزینه‌ای که به طور مستقیم با جریان نقدی مرتبط نیست، شناسایی نمی‌شود، زیرا این روش تنها هزینه‌هایی را به ثبت می‌رساند که منجر به پرداخت نقدی واقعی شده‌اند. اما در حسابداری تعهدی، حتی اگر پرداخت نقدی برای یک دارایی انجام نشده باشد، استهلاک به‌عنوان یک هزینه تعهدی در طول عمر مفید دارایی ثبت می‌شود.

در روش حسابداری تعهدی، استهلاک به‌عنوان یک هزینه غیرنقدی دوره‌ای در نظر گرفته می‌شود که به‌تدریج از ارزش دارایی کاسته و در صورت‌های مالی منعکس می‌شود. این امر تصویر دقیق‌تری از هزینه‌های واقعی و کاهش ارزش دارایی‌ها در طول زمان را ارائه می‌دهد، چیزی که در حسابداری نقدی دیده نمی‌شود.

دیدگاه ارائه شده نسبت به شرکت

آخرین تفاوت میان حسابداری نقدی و تعهدی مربوط به دیدگاه ارائه شده نسبت به وضعیت مالی شرکت است. حسابداری نقدی دیدگاهی ساده و مبتنی بر جریان نقدی واقعی را به کسب‌وکارها ارائه می‌دهد و برای شرکت‌های کوچک‌تر و کسب‌وکارهایی که تمرکز اصلی‌شان بر مدیریت نقدینگی و معاملات خرد است، مناسب به نظر می‌رسد.

همان‌طور که اشاره کردیم، این روش تنها معاملات مالی را زمانی که پول نقد وارد یا خارج می‌شود، شناسایی می‌کند، بنابراین تصویری فوری و قابل‌درک از وضعیت نقدینگی شرکت فراهم می‌کند. در مقابل، حسابداری تعهدی دیدگاهی جامع‌تر و دقیق‌تر را به مؤسسات ارائه می‌دهد.

حسابداری تعهدی، تمامی تعهدات و درآمدها را در زمان وقوع آن‌ها، حتی بدون جریان نقدی، شناسایی می‌کند. این روش برای شرکت‌های بزرگ‌تر و پیچیده‌تر که در مقیاس کلان‌تر فعالیت می‌کنند و نیاز به ارزیابی دقیق‌تر عملکرد مالی و پیش‌بینی‌های آینده دارند، مناسب است و تصویر کامل‌تری از وضعیت مالی، سودآوری و تعهدات مالی شرکت را منعکس می‌کند.

نتیجه‌گیری

در این مقاله به طور خلاصه و گذرا با حسابداری نقدی و حسابداری تعهدی آشنا شدیم و در ادامه به ذکر شش مورد از تفاوت های میان حسابداری تعهدی و حسابداری نقدی پرداختیم. شما چه تفاوت دیگری را میشناسید؟

سوالات متداول

از کدام روش استفاده کنیم؟

اگر کسب‌وکار کوچکی دارید، حسابداری نقدی برای شما مناسب‌تر است. اما اگر کسب‌وکارتان بزرگ‌تر است یا نیاز به گزارش‌دهی مالی دقیق‌تر دارید، به‌کارگیری حسابداری تعهدی ارجح‌تر است؛ چون تصویر کامل‌تری از وضعیت مالی شرکت و مجموعه ارائه می‌دهد.