بارکد خوان چیست؟

بارکد دقیقا چیست؟

بارکدها در حقیقت کدهایی حاوی اطلاعات مشخصی هستند و ماشین‌ها توانایی خواندن اطلاعات این کدها را دارند. بارکدها اعداد و حروف را به‌صورت خطوط موازی به شکل بصری نمایش می‌دهند. هنگام اسکن‌شدن این نمادها توسط بارکدخوان، یک کد دیجیتالی منحصربه‌فرد تولید می‌شود که حاوی اطلاعات مشخصی است. بارکدها روی محصولات چسبیده می‌شوند و کاربرد اصلی آنها در شناسایی و ایجاد تمایز میان محصولات و کالاهای مختلف است. تکنولوژی بارکد در بسیاری از جاها از قبیل سیستم‌های مدیریت موجودی، سیستم‌های انبارداری یا هر پایگاه‌داده دیگری که نیازمند جمع‌آوری و ذخیره‌سازی داده دارد، به شکل گسترده استفاده می‌شوند.

انواع بارکد

بارکدها به دودسته اصلی تقسیم می‌شوند: بارکدهای تک‌بعدی (1D) که با نام‌هایی از قبیل بارکدهای خطی یا میله‌ای نیز شناخته می‌شوند و بارکدهای دوبعدی (2D). در این میان، بارکدهای تک‌بعدی که متشکل از خطوطی با عرض‌های متفاوت هستند، متداول‌ترین نوع بارکد به شمار می‌روند و قابلیت ذخیره‌سازی داده‌ها را تنها به‌صورت افقی دارند. یکی از معروف‌ترین انواع بارکدهای دوبعدی، کیو آر کدها (QR Codes) هستند که در مقایسه با بارکدهای خطی، ظرفیت بسیار بالاتری برای ذخیره‌سازی اطلاعات دارند.

بارکد خوان چیست؟

بارکد خوان نوعی ابزار الکترونیکی است که وظیفه اصلی آن اسکن و خواندن بارکدها یا برچسب‌های حاوی بارکد است. این دستگاه، اطلاعات ذخیره شده در بارکدها را به صورت رمزگشایی شده به دستگاه های دیگری مانند کامپیوتر منتقل می‌کند تا مورد پردازش و استفاده قرار گیرد. در ادامه با تاریخچه استفاده از بارکد و بارکد خوان ها، انواع بارکد خوان و نحوه عملکرد بارکدخوان به شکل مختصر آشنا می شویم.

تاریخچه ساخت بارکد خوان

از سال ۱۹۷۴ که اولین‌بار بارکدها روی محصولات آدامس شرکت ریگلی نمایان شد، این فناوری ساده اما کارآمد تحول عظیمی در صنعت خرده‌فروشی، مدیریت انبار و کنترل موجودی ایجاد کرد. امروزه بارکدها روی تقریباً تمام کالاهای موجود در فروشگاه‌ها و انبارها دیده می‌شوند و سیستم بارکدگذاری با کاهش چشمگیر خطاهای انسانی، به شرکت‌ها و تولیدکنندگان در سراسر جهان این امکان را می‌دهد تا محصولات خود را در تمام مراحل زنجیره تأمین به طور دقیق کنترل و ردیابی کنند.

انواع بارکد خوان

اسکنرهای بارکد بر اساس معیارهای مختلفی مانند تکنولوژی (لیزری، تصویری)، شکل (تفنگی، دستی، ثابت، داخل میز و پوشیدنی)، نوع اتصال (باسیم، بی‌سیم) و نوع نماد (تک‌بعدی و دوبعدی) دسته‌بندی می‌شوند. بارکدخوان‌های تک‌بعدی تنها قادر به خواندن بارکدهای خطی هستند، درحالی‌که مدل‌های دوبعدی که قیمت بالاتری دارند، علاوه بر توانایی اسکن بارکد ازهرجهت، قابلیت خواندن کدهای QR را نیز دارا می‌باشند.

بارکد خوان قلمی یا Pen Reader

بارکدخوان‌های قلمی که به شکل خودکار و لوله‌ای ساخته شده‌اند، دارای نوکی با منبع تابش نور و حسگر حساس به نور هستند. این نوع از بارکدخوان‌ها با کشیده‌شدن یکنواخت روی بارکد، نور میله‌های سیاه بارکد را جذب و نور فضاهای سفید آن را بازتاب می‌کنند؛ حسگر با اندازه‌گیری شدت نور، ولتاژی می‌مانند تولید می‌کند که پس از رمزگشایی به داده‌های دیجیتال تبدیل می‌شود. علی‌رغم قیمت مناسب و کارایی خوب در مدیریت انبار، به دلیل نیاز به تماس مستقیم با بارکد و احتمال خطای انسانی، استفاده از بارکد خوان‌های قلمی چندان رایج نیست.

بارکد خوان لیزری یا Laser Scanner

بارکدخوان‌های لیزری در فروشگاه‌ها محبوبیت زیادی دارند. این بارکدخوان‌ها در دو نوع دستی و نصبی موجودند و به دلیل برخورداری از قابلیت خواندن بارکد از فاصله ۱۵ تا ۸۰ سانتی‌متری، استفاده از آنها بسیار ساده است. این دستگاه‌ها با بهره‌گیری از لیزر به‌عنوان منبع نور، و با کمک یک آینه نوسانی یا منشور دوار که اشعه لیزر را به‌صورت رفت و برگشتی روی بارکد می‌تاباند، شدت نور منعکس‌شده از فضاهای سفید را توسط حسگر داخلی اندازه‌گیری کرده و با ایجاد فرکانسی خاص، اطلاعات دریافتی را به داده‌های دیجیتالی تبدیل می‌کنند.

بارکد خوان CCD

بارکدخوان‌های CCD یا Charge Coupled Device با بهره‌گیری از صدها حسگر نوری در یک ردیف که همانند یک حسگر واحد عمل می‌کنند، شدت نور بازتابی از الگوی بارکد را اندازه‌گیری می‌کنند و با جمع‌آوری الگوهای ولتاژی تولید شده توسط هر حسگر ریز، یک الگوی واحد منطبق با بارکد ایجاد می‌کنند؛ این اسکنرها که برخلاف انواع قلمی و لیزری به منبع نور داخلی متکی نیستند، علی‌رغم دقت بالا و کاربرد گسترده در خرده‌فروشی‌ها، دارای محدودیت‌هایی همچون نیاز به نزدیک‌شدن به بارکد و ناتوانی در اسکن بارکدهای بزرگ‌تر از ردیف حسگر خود هستند.

بارکد خوان مبتنی بر دوربین یا CBR

بارکدخوان‌های مبتنی بر دوربین با استفاده از یک دوربین ویدئویی کوچک و فناوری پیشرفته پردازش تصویر دیجیتالی، عملکردی مشابه بارکدخوان‌های CCD دارند، با این تفاوت که از چینش دوبعدی حسگرها به‌جای آرایش خطی برای تولید تصویر از بارکد استفاده می‌کنند؛ این اسکنرها با داشتن ویژگی‌ها و مزایایی همچون نصب آسان، خوانش سریع بارکدهای یک و دوبعدی، توانایی اسکن همه‌جهته حتی در صورت قرارگیری نامناسب بارکد، نداشتن قطعات متحرک (که منجر به دوام بیشتر می‌شود) و قابلیت خواندن حجم بیشتری از اطلاعات نسبت به سایر بارکدخوان‌ها، از جمله پیشرفته‌ترین انواع بارکدخوان‌ها محسوب می‌شوند.

بارکد خوان دستی

از میان محبوب‌ترین و پرفروش‌ترین بارکدخوان‌ها می‌توان به بارکدخوان‌های دستی اشاره کرد. این نوع از بارکدها، عملیات اسکن را از طریق فعال‌کردن ماشه تعبیه شده بر روی دسته انجام می‌دهند. مدل‌های مختلفی از این بارکدخوان‌ها با قیمت‌های متفاوت در بازار موجود است. لازم به ذکر است که برخی از انواع بارکدخوان‌های دستی دارای طیف وسیعی از قابلیت‌های ویژه و منحصربه‌فرد هستند.

بارکد خوان ثابت

بارکدخوان‌های ثابت یا فیکس اسکنر که معمولاً در پیشخوان ایستگاه‌های پرداخت فروشگاه‌ها، به‌ویژه در خط خودکار خواربارفروشی‌ها نصب می‌شوند، به‌صورت ثابت در محل خود قرار می‌گیرند و برای خواندن بارکد، کالاها باید از مقابل آن‌ها عبور داده شوند.

بارکد خوان های سیمی و بی سیم

بارکدخوان‌ها باوجود طبقه‌بندی به‌عنوان سیستم‌های مجزا و مستقل، برای تکمیل فرایند اسکن باید به یک رایانه متصل شوند. این اتصال می‌تواند به دو صورت سیمی (معمولاً از طریق کابل USB) یا بی‌سیم (از طریق فناوری‌های بلوتوث یا Wi-Fi) انجام شود تا انتقال اطلاعات به کامپیوتر کلاینت به‌درستی صورت بگیرد.

بارکد خوان تک بعدی

اسکنرهای بارکد از نوع تک‌بعدی، همانند بارکدخوان‌های لیزری، فقط توانایی خواندن بارکد یک‌بعدی را دارند، اما این کار را به شیوه‌ای بسیار متفاوت انجام می‌دهند. اسکنر تک‌بعدی ابتدا از بارکد عکس می‌گیرد و سپس به تحلیل این تصویر می‌پردازد. این فناوری تأثیر قابل‌توجهی در کاهش سرعت پردازش و زمان اسکن دارد.

بارکدخوان‌های تک‌بعدی از تجزیه‌وتحلیل عکس به‌جای بازتاب نور استفاده می‌کنند، در نتیجه برای اسکن به نور بسیار کمتری در مقایسه با بارکدخوان‌های لیزری نیاز دارند. قیمت بارکدخوان‌های تک‌بعدی تقریباً مشابه بارکدخوان‌های لیزری است؛ اما دقت و کیفیت پردازش بهتر این نوع از بارکدخوان‌ها، آنها را به یک رقیب بهتر برای بارکدخوان‌های لیزری تبدیل کرده است.

بارکد خوان دو بعدی

بارکدخوان‌های دوبعدی به دلیل توانایی خواندن هر دو نوع بارکد یک‌بعدی و دوبعدی، و قابلیت اسکن اطلاعات در هر جهت (برخلاف بارکدخوان‌های یک‌بعدی که باید در راستای بارکد قرار گیرند)، بهترین نوع بارکدخوان محسوب می‌شوند؛ این بارکدخوان‌های تصویرگر (Imager) همانند مدل‌های خطی از بارکد عکس می‌گیرند و مهم‌ترین مزیت آن‌ها توانایی خواندن بارکد از هر سطحی، از جمله صفحه‌نمایش تلفن همراه است.

دیتا کالکتور

دیتا کالکتور (Date Collector)، در حقیقت یک کامپیوتر دستی مجهز به بارکدخوان است که با بهره‌گیری از سیستم‌عامل‌هایی مانند ویندوز یا اندروید، بدون نیاز به اتصال به کامپیوتر، قادر به پردازش اطلاعات اسکن شده و انتقال آن‌ها به سرور مرکزی از طریق اینترنت است؛ این دستگاه که به دلیل قابلیت تحرک از مقاومت بالایی در برابر عوامل محیطی و ضربه برخوردار است، به‌ویژه در فروش گرم و انبارداری کاربرد دارد و سرعت عملیات انبارداری را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد.

مکانیسم عمل بارکد خوان

بارکدخوان‌ها که از طریق پورت سریال، پورت صفحه‌کلید یا وسیله‌ای به نام wedge به کامپیوتر متصل می‌شوند، با تاباندن پرتو نور روی بارکد و اندازه‌گیری مقدار و الگوی نور بازتابی، انرژی نوری را به انرژی الکتریکی تبدیل کرده و پس از رمزگشایی به داده‌های قابل‌فهم برای کامپیوتر تبدیل می‌کنند؛ سپس این داده‌ها به کامپیوتر ارسال شده و توسط یک برنامه نرم‌افزاری به اطلاعات قابل‌استفاده ترجمه می‌شوند.

سیستم بارکد به چه معناست؟

سیستم بارکد که شبکه‌ای متشکل از نرم‌افزارها و سخت‌افزارها شامل رایانه‌های همراه، چاپگرها، اسکنرها، زیرساخت‌های لازم و نرم‌افزارهای پشتیبانی است، توسط شرکت‌های خاص و با استانداردهای ویژه ارائه می‌شود و برای جمع‌آوری خودکار داده‌ها در مواردی که ثبت دستی اطلاعات از نظر هزینه، سرعت و دقت مقرون‌به‌صرفه نیست، مورداستفاده قرار می‌گیرد.

مزایای سیستم بارکد

• برخی از مزایای به‌کارگیری و استفاده از سیستم بارکد عبارت‌اند از:
  ● ثبت و ذخیره‌سازی داده‌ها با سرعت و دقت قابل قبول
  ● کاهش خطای سهوی نیروی انسانی
  ● اتوماتیک کردن بسیاری از فرایندها و در نتیجه کاهش هزینه‌های نیروی انسانی
  ● انتقال سریع اطلاعات
  ● افزایش بهره‌وری و کارایی
  ● ساده‌سازی کاربری و صرفه‌جویی در زمان آموزش نیروها
  ● بهبود پروسه تصمیم گیری

معایب سیستم بارکد

•  حساسیت به آسیب: بارکدها به‌راحتی می‌توانند آسیب ببینند، مانند پاره شدن یا خراشیدگی. این آسیب‌ها می‌تواند منجر به ناخوانایی بارکد و خطا در شناسایی محصولات شود.
•  محدودیت در ظرفیت ذخیره‌سازی: بارکدها دارای ظرفیت محدودی برای ذخیره اطلاعات هستند. این محدودیت می‌تواند در مواردی که نیاز به اطلاعات بیشتری است، مشکل‌ساز شود.
•  نیاز به دید مستقیم: برای خواندن بارکد، اسکنر باید به طور مستقیم بر روی آن قرار گیرد. این موضوع ممکن است در شرایط خاصی مانند ارتفاع‌های بالا یا مکان‌های دشوار دسترسی، مشکل ایجاد کند.
•  فاصله خواندن محدود: بارکدها معمولاً نیاز به فاصله نزدیک با خواننده دارند که این امر امکان اسکن از فواصل دور را غیرممکن می‌سازد.
•  قابلیت تقلب: بارکدها به‌راحتی قابل‌تقلید هستند که این موضوع می‌تواند امنیت فرایندهای تجاری را تهدید کند.
•  سرمایه‌گذاری اولیه: پیاده‌سازی سیستم بارکد نیازمند سرمایه‌گذاری اولیه در سخت‌افزار و نرم‌افزار است که ممکن است برای برخی کسب‌وکارها چالش‌برانگیز باشد.

نکات مهم در انتخاب بارکد خوان مناسب

● پیش از اقدام قطعی برای خرید، ابتدا انواع بارکدخوان‌ها را بررسی کنید و ویژگی‌ها و قابلیت‌های هرکدام را در نظر بگیرید.

● به دنبال انتخاب بارکد خوانی باشید که استفاده از آن راحت و ساده باشد.

● بارکد خوانی را انتخاب کنید که با سیستم فروشگاهی شما حداکثر تطابق و سازگاری را داشته باشد.

● در کنار توجه به کارایی، عملکرد و کیفیت بارکدخوان، به طراحی فیزیکی آن نیز توجه کنید.

با درنظرگرفتن این نکات هنگام خرید، می‌توانید یک بارکدخوان مناسب برای کسب‌وکار یا فروشگاه خود تهیه کنید. انتخاب محصول ناسازگار با کسب‌وکارتان، ممکن است هزینه‌های اضافی به کسب‌وکارتان تحمیل کند و باعث هدررفتن زمان شما بشود.

جمع بندی

در این مقاله از تیم تحریریه اوراش، با بارکدها و نقش آنها در تسهیل فرایندهای انبارداری و فروشگاهی آشنا شدیم. انواع بارکد را شناختیم و توضیح دادیم که بارکد خوان چیست. پس از آشنایی با بارکدخوان‌ها، انواع و دسته‌بندی‌های مختلف این محصولات را بررسی کردیم. و سپس به بررسی مزایا و معایب این محصولات پرداختیم.

سوالات متداول

بارکد چیست؟
بارکد یک کد تصویری تک بعدی یا دو بعدی است که اطلاعات مختلفی را در خود ذخیره می‌کند و توسط اسکنر بارکد یا بارکدخوان خوانده می‌شود.
بارکد خوان چیست؟
بارکد خوان دستگاهی است که بارکدها را اسکن و به اطلاعات دیجیتال تبدیل می‌کند. این دستگاه در فروشگاه‌ها، انبارها و سیستم‌های مدیریت کالا برای شناسایی سریع محصولات استفاده می‌شود و انواع مختلفی دارد.