اوراق بهادار چیست؟ سامانه دریافت اوراق بهادار

در دنیای امروز، سرمایه‌گذاری به یکی از دغدغه‌های اساسی اشخاص حقیقی و حقوقی بدل گشته است. در این میان، بورس اوراق بهادار به‌عنوان یکی از گزینه‌های پرطرف‌دار، توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. اما، اوراق بهادار دقیقاً چه هستند؟ نرم‌افزارهای حسابداری چه نقشی در ثبت تراکنش‌های مربوط به آنها ایفا می‌کنند؟ اوراق بهادار، اسنادی قابل‌معامله بوده که نشان‌دهندة مالکیت بخشی از یک شرکت یا طلب از یک نهاد دولتی یا خصوصی هستند. سهام، اوراق‌قرضه و واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها از جمله این اوراق هستند.

از سوی دیگر، نرم‌افزارهای حسابداری، با امکان ثبت دقیق و طبقه‌بندی‌شدة معاملات اوراق بهادار، نقش مهمی در شفافیت و مدیریت مالی سرمایه‌گذاران دارند. در ادامه این مطلب از سایت اوراش با معرفی اوراق بهادار و انواع آن همراه ما باشید.

اوراق بهادار چیست؟

در پاسخ به پرسش “اوراق بهادار چیست؟” می‌توان گفت، اوراق بهادار اسنادی معتبر و قابل نقل‌وانتقال هستند که در معاملات بورسی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این اوراق، نمایانگر حقوق مالی دارنده آن‌ها بوده و به‌عنوان ابزاری مالی، امکان دادوستد و سرمایه‌گذاری را فراهم می‌آورند.

اوراق بهادار ابزاری مالی باقابلیت نقل‌وانتقال و دارای انواع گوناگون است. ریسک معاملات این اوراق نیز قابل‌توجه بوده و نیازمند بررسی دقیق و آگاهی از شرایط بازار است. به‌عبارت‌دیگر، اوراق بهادار، کلیدی برای ورود به دنیای سرمایه‌گذاری و کسب سود یا زیان در بازار بورس به شمار می‌روند.

انواع اوراق بهادار

تنوع این اوراق، متناسب با نیازهای گوناگون فعالان اقتصادی و ماهیت معاملات، بسیار گسترده است. در این بخش به بررسی انواع اوراق بهادار خواهیم پرداخت.

اوراق بدهی (اوراق‌قرضه)

اوراق بدهی که با نام اوراق‌قرضه نیز شناخته می‌شوند، نماینده بدهی یک نهاد (دولت، شرکت یا شهرداری) به دارندگان اوراق هستند. به‌عبارت‌دیگر، خریدار این اوراق، مبلغی را به ناشر قرض می‌دهد و در ازای آن، ناشر متعهد می‌شود مبلغ اصلی را در سررسید معین بازپرداخت نموده و در فواصل زمانی مشخص، بهره یا کوپن به دارنده پرداخت کند. اوراق‌قرضه، از جمله ابزارهای سرمایه‌گذاری کم‌ریسک محسوب می‌شوند، به‌ویژه اگر ناشر آن دولت باشد. ریسک اصلی این اوراق، ریسک نکول (عدم توانایی ناشر در بازپرداخت اصل و بهره) و ریسک نرخ بهره (تغییر ارزش اوراق در اثر تغییر نرخ بهره در بازار) است.

اوراق‌قرضه دولتی که با پشتوانه دولت صادر می‌شوند، معمولاً کمترین ریسک را دارند و مبنایی برای تعیین نرخ بهره سایر اوراق بدهی استفاده می‌شوند. اوراق‌قرضه شرکتی، توسط شرکت‌های مختلف برای تأمین مالی پروژه‌ها و توسعه کسب‌وکار صادر می‌شوند و به دلیل ریسک بالاتر، معمولاً نرخ بهره بالاتری نسبت به اوراق‌قرضه دولتی دارند.

اوراق بهادار اسلامی (صکوک)

اوراق بهادار اسلامی که با نام “صکوک” شناخته می‌شوند، ابزارهای مالی هستند که بر اساس اصول شریعت اسلامی طراحی و منتشر می‌شوند. صکوک، بر خلاف اوراق‌قرضه سنتی که پرداخت بهره را تضمین می‌کنند، مبتنی بر دارایی‌های واقعی هستند و عایدی آنها ناشی از سود حاصل از این دارایی‌ها است. این ویژگی، صکوک را با قوانین ربا در شریعت اسلامی سازگار می‌سازد. تنوع صکوک بسیار زیاد است و هر نوع آن، ویژگی‌ها و ساختار خاص خود را دارد. برخی از انواع مهم صکوک عبارت‌اند از:

اوراق غیرانتفاعی چون قرض‌الحسنه

اوراق قرض‌الحسنه، اوراقی هستند که باهدف جذب منابع مالی برای اهداف غیرانتفاعی و عام‌المنفعه طراحی شده‌اند. این اوراق، هیچ‌گونه سودی به دارنده پرداخت نمی‌کنند و اصل مبلغ سرمایه‌گذاری شده، پس از مدتی به سرمایه‌گذار بازگردانده می‌شود. هدف اصلی از انتشار این اوراق، جمع‌آوری کمک‌های مردمی برای امور خیرخواهانه و حمایت از نیازمندان است.

وقف

وقف، یکی از مهم‌ترین نهادهای اسلامی است که در آن، دارایی‌ای به‌منظور استفاده برای اهداف خاصی به‌صورت دائمی تخصیص داده می‌شود. در قالب اوراق بهادار، وقف می‌تواند به‌صورت اوراق وقفی نمود پیدا کند که در آن، عواید حاصل از دارایی وقفی، به مصارف مشخص شده توسط واقف اختصاص می‌یابد.

اوراق انتفاعی با بازده مشخص

این نوع صکوک، باهدف ایجاد بازده مشخص برای سرمایه‌گذاران طراحی شده‌اند. بازده این اوراق، معمولاً بر اساس قرارداد مشخصی تعیین می‌شود و از محل سود حاصل از فعالیت‌های مرتبط با دارایی پایه صکوک تأمین می‌گردد.

مرابحه

مرابحه، نوعی قرارداد فروش اقساطی است که در آن، فروشنده (ناشر صکوک) کالایی را باقیمت مشخص (شامل سود) به خریدار (دارنده صکوک) می‌فروشد و خریدار متعهد می‌شود مبلغ را به‌صورت اقساط پرداخت کند. صکوک مرابحه، نماینده حقوق مالی ناشی از این قرارداد است.

اجاره

اجاره، قراردادی است که به‌موجب آن، موجر (ناشر صکوک) دارایی خود را در اختیار مستأجر (دارنده صکوک) قرار می‌دهد و مستأجر در ازای استفاده از دارایی، مبلغی را به‌عنوان اجاره‌بها به موجر پرداخت می‌کند. صکوک اجاره، نماینده حقوق مالی ناشی از این قرارداد است.

استصناع

استصناع، قراردادی است که به‌موجب آن، یک طرف (مستصنع) از طرف دیگر (صانع) می‌خواهد که کالایی را بر اساس مشخصات تعیین شده، تولید کند. صکوک استصناع، نماینده حقوق مالی ناشی از این قرارداد است که مستصنع به صانع پرداخت می‌کند.

اوراق مشارکت

اوراق مشارکت، اوراقی هستند که برای تأمین مالی پروژه‌های خاص منتشر می‌شوند. دارندگان این اوراق، در سود و زیان پروژه سهیم هستند و بازده آنها بستگی به عملکرد پروژه دارد.

مضاربه

مضاربه، قراردادی است که به‌موجب آن، یک طرف (مالک) سرمایه خود را در اختیار طرف دیگر (عامل) قرار می‌دهد تا با آن تجارت کند و سود حاصله بین طرفین تقسیم شود. صکوک مضاربه، نماینده حقوق مالی ناشی از این قرارداد است.

اوراق سهام (Stocks)

اوراق سهام، نماینده مالکیت بخشی از سرمایه یک شرکت هستند. دارنده سهام، به نسبت سهام خود، در سود و زیان شرکت سهیم است و حق رای در مجامع عمومی شرکت را دارد. اوراق سهام، معمولاً در بازارهای بورس معامله می‌شوند و قیمت آنها تحت‌تأثیر عوامل مختلفی از جمله عملکرد شرکت، شرایط اقتصادی و تقاضا و عرضه بازار قرار دارد.

سرمایه‌گذاری در سهام، به دلیل پتانسیل بازده بالا، جذابیت زیادی دارد. بااین‌حال، ریسک این نوع سرمایه‌گذاری نیز بالا است و قیمت سهام ممکن است به‌شدت نوسان داشته باشد.

اوراق مشتقه (Derivatives)

اوراق مشتقه، ابزارهای مالی هستند که ارزش آنها از ارزش دارایی دیگری (دارایی پایه) مشتق می‌شود. دارایی پایه می‌تواند سهام، کالا، ارز یا شاخص‌های مالی باشد. اوراق مشتقه، به‌منظور پوشش ریسک، سفته‌بازی یا آربیتراژ مورد استفاده قرار می‌گیرند. انواع مختلفی از اوراق مشتقه وجود دارد که عبارت‌اند از:

قرارداد آتی

قرارداد آتی، توافقی است بین دو طرف برای خرید یا فروش دارایی پایه در تاریخ و قیمت مشخص در آینده. این قراردادها، در بورس‌های کالا یا اوراق بهادار معامله می‌شوند و به خریداران و فروشندگان این امکان را می‌دهند که از قبل قیمت دارایی را تعیین کنند.

قرارداد سلف

قرارداد سلف، مشابه قرارداد آتی است، با این تفاوت که در قرارداد سلف، خریدار مبلغ دارایی را در زمان عقد قرارداد پرداخت می‌کند و فروشنده متعهد می‌شود دارایی را در تاریخ معین در آینده تحویل دهد.

قرارداد اختیار معامله

قرارداد اختیار معامله، به خریدار این حق را می‌دهد (اما نه الزام) که دارایی پایه را در تاریخ معین در آینده باقیمت مشخص خریداری یا بفروشد. فروشنده اختیار معامله، متعهد است در صورت تمایل خریدار، دارایی را باقیمت تعیین شده خرید یا فروش کند.

قرارداد معاوضه (Swap)

قرارداد معاوضه، توافقی است بین دو طرف برای تبادل جریان‌های نقدی در آینده. به‌عنوان‌مثال، یک شرکت ممکن است نرخ بهره ثابت خود را با نرخ بهره شناور شرکت دیگر معاوضه کند.

ویژگی‌های اوراق بهادار

از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های اوراق بهادار، می‌توان به قابلیت نقدشوندگی آن‌ها اشاره کرد. این ویژگی به معنای سهولت تبدیل اوراق بهادار به وجه نقد در بازار است که انعطاف‌پذیری بالایی را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند. همچنین، اوراق بهادار دارای قابلیت انتقال هستند، به این معنی که مالکیت آن‌ها به‌سادگی قابل‌انتقال به شخص دیگری است.

ویژگی دیگری که حائز اهمیت است، بازدهی بالقوة اوراق بهادار است. سرمایه‌گذاران با خرید اوراق بهادار، به دنبال کسب سود از طریق دریافت سود سهام، سود اوراق‌قرضه، یا افزایش قیمت اوراق هستند. در نهایت، ریسک مرتبط با هر نوع اوراق بهادار نیز از جمله ویژگی‌های اساسی آن است.

شرایط و نحوه خرید اوراق بهادار

خرید اوراق بهادار، گامی مهم در راستای سرمایه‌گذاری و رشد دارایی است. در ایران، این فرایند نیازمند رعایت شرایط خاص و طی مراحلی مشخص صورت می‌پذیرد.

نخست، لازم است فرد متقاضی، کد بورسی دریافت نماید. این امر مستلزم ثبت‌نام در سامانه سجام (سامانه جامع اطلاعات مشتریان) و احراز هویت از طریق مراجعه حضوری به دفاتر پیشخوان دولت یا کارگزاری‌های بورسی معتبر است. پس از دریافت کد بورسی، متقاضی می‌تواند از طریق کارگزاری‌های بورسی، اقدام به خرید اوراق بهادار نماید. این کارگزاری‌ها، پل ارتباطی بین سرمایه‌گذار و بازار بورس هستند و امکان دسترسی به انواع اوراق بهادار از قبیل سهام، اوراق مشارکت و صندوق‌های سرمایه‌گذاری را فراهم می‌آورند.

نحوه خرید اوراق بهادار نیز معمولاً به دو صورت آنلاین و حضوری امکان‌پذیر است. در روش آنلاین، سرمایه‌گذار می‌تواند از طریق سامانه‌های معاملاتی آنلاین کارگزاری، اقدام به سفارش خرید نماید. در روش حضوری نیز، با مراجعه به دفاتر کارگزاری، می‌توان سفارش خرید را به کارگزار ارائه نمود.

مدارک مورد نیاز برای خرید اوراق بهادار

سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار، یکی از راه‌های رایج و پرطرف‌دار برای کسب سود و حفظ ارزش سرمایه است. بااین‌حال، ورود به این بازار نیازمند طی‌کردن مراحلی قانونی و ارائه مدارک مشخصی است که بر حسب حقیقی یا حقوقی بودن سرمایه‌گذار، متفاوت خواهد بود.

مدارک مورد نیاز برای افراد حقیقی

برای خرید اوراق بهادار به‌عنوان یک فرد حقیقی، لازم است مدارکی به کارگزار ارائه شود تا احراز هویت و صلاحیت فرد برای فعالیت در بازار سرمایه صورت پذیرد. از جمله مهم‌ترین این مدارک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اصل و کپی کارت ملی: کارت ملی، مدرک شناسایی اصلی و ضروری برای هر فرد حقیقی است. ارائه اصل و کپی برابر اصل شده آن، برای احراز هویت و انطباق اطلاعات با سامانه‌های مربوطه، الزامی خواهد بود.
• اصل و کپی شناسنامه: شناسنامه نیز یکی دیگر از مدارک هویتی مهم است که ارائه آن برای بررسی صحت اطلاعات و تاریخ تولد متقاضی ضروری است. کپی باید از تمام صفحات شناسنامه تهیه و ارائه گردد.
• تکمیل فرم‌های درخواست: کارگزاری‌ها معمولاً فرم‌های خاصی را برای ثبت‌نام و درخواست خرید اوراق بهادار در اختیار متقاضیان قرار می‌دهند. این فرم‌ها شامل اطلاعات شخصی، اطلاعات تماس، اطلاعات بانکی و همچنین اطلاعات مربوط به اهداف سرمایه‌گذاری فرد است.
• افتتاح حساب نزد کارگزار: برای خریدوفروش اوراق بهادار، فرد حقیقی ملزم به افتتاح حساب معاملاتی نزدیک کارگزار دارای مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار است.
• تصویر مدارک مربوط به احراز محل سکونت: معمولاً برای احراز محل سکونت، ارائه یکی از مدارکی مانند قبض آب، برق، گاز یا سند مالکیت/اجاره‌نامه معتبر به نام شخص الزامی است.

مدارک مورد نیاز برای افراد حقوقی

افراد حقوقی (شرکت‌ها، مؤسسات و سایر سازمان‌ها) نیز برای سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار، نیازمند ارائه مدارک خاصی هستند که نشان‌دهنده هویت حقوقی، صلاحیت و مجوزهای لازم برای فعالیت در این بازار باشد. برخی از مهم‌ترین مدارک مورد نیاز برای افراد حقوقی عبارت‌اند از:

• اساس‌نامه شرکت: اساس‌نامه، مهم‌ترین سند حقوقی یک شرکت است که مشخص‌کننده ماهیت، اهداف، اختیارات و ساختار آن است. ارائه نسخه اصلی یا کپی برابر اصل شده آن، برای احراز هویت و انطباق اطلاعات با سامانه‌های مربوطه، ضروری است.
• آگهی تأسیس و آخرین تغییرات شرکت: آگهی تأسیس و آخرین تغییرات ثبت شده در روزنامه رسمی کشور، اطلاعات مهمی در خصوص ثبت شرکت، آخرین تغییرات مدیریتی، سرمایه و سایر موارد حقوقی شرکت را در بر دارد.
• پروانه فعالیت یا مجوزهای قانونی: بسته به نوع فعالیت شرکت، ممکن است نیاز به ارائه پروانه فعالیت یا مجوزهای قانونی از سازمان‌های ذی‌صلاح باشد.
• صورت‌های مالی حسابرسی شده: ارائه صورت‌های مالی حسابرسی شده (ترازنامه، صورت سود و زیان و…) به کارگزار، به‌منظور بررسی وضعیت مالی شرکت و ارزیابی ریسک سرمایه‌گذاری، الزامی است.
• تصویر کارت ملی و شناسنامه اعضای هیئت‌مدیره: ارائه تصویر کارت ملی و شناسنامه اعضای هیئت‌مدیره شرکت، برای احراز هویت و اطمینان از صلاحیت افراد تصمیم‌گیرنده در خصوص سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار، مورد نیاز است.
• نامه معرفی نماینده قانونی شرکت: شرکت باید نماینده قانونی خود را به‌صورت کتبی به کارگزار معرفی نماید. این نامه باید توسط اعضای هیئت‌مدیره شرکت امضا شده و حاوی اطلاعات تماس و اختیارات نماینده باشد.

خرید آنلاین و غیرحضوری اوراق بهادار

با گسترش فناوری و دسترسی آسان به اینترنت، خرید آنلاین و غیرحضوری اوراق بهادار به یکی از روش‌های متداول سرمایه‌گذاری تبدیل شده است. این روش، مزایای متعددی از جمله سهولت دسترسی، صرفه‌جویی در زمان و مکان، و امکان مقایسه آسان بین گزینه‌های مختلف سرمایه‌گذاری را فراهم می‌آورد. سرمایه‌گذاران می‌توانند با افتتاح حساب آنلاین در یک کارگزاری معتبر و با استفاده از پلتفرم‌های معاملاتی آنلاین، نسبت به خریدوفروش انواع اوراق بهادار از جمله سهام، اوراق‌قرضه، و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک اقدام کنند. این روش، امکان مدیریت پرتفوی به‌صورت لحظه‌ای و آگاهی از آخرین تحولات بازار را نیز برای سرمایه‌گذار فراهم می‌کند.

کارگزاران اوراق بهادار

کارگزاران اوراق بهادار نقش واسطه بین خریداران و فروشندگان اوراق بهادار را ایفا می‌کنند. این نهادها، دارای مجوز رسمی از سازمان بورس و اوراق بهادار بوده و موظف به رعایت قوانین و مقررات مربوطه هستند. انتخاب یک کارگزار معتبر و قابل‌اعتماد، یکی از مهم‌ترین گام‌ها در سرمایه‌گذاری موفق در بازار سرمایه است. کارگزاران اوراق بهادار، خدمات متنوعی از جمله مشاوره سرمایه‌گذاری، تحلیل بازار، آموزش و اطلاع‌رسانی در خصوص فرصت‌های سرمایه‌گذاری را به مشتریان خود ارائه می‌دهند.

زمان خرید اوراق بهادار

تعیین زمان مناسب برای خرید اوراق بهادار، یکی از چالش‌های اصلی برای سرمایه‌گذاران است. عوامل متعددی از جمله شرایط اقتصادی، نرخ بهره، تورم، و عملکرد شرکت‌ها بر قیمت اوراق بهادار تأثیرگذار هستند. به‌طورکلی، توصیه می‌شود که سرمایه‌گذاران با دیدگاه بلندمدت به بازار سرمایه وارد شوند و از هیجانات کوتاه‌مدت دوری کنند. تحلیل بنیادی و تحلیل تکنیکال دو رویکرد اصلی برای تعیین زمان مناسب خریدوفروش اوراق بهادار هستند.

کارمزد خرید اوراق بهادار

خریدوفروش اوراق بهادار مشمول پرداخت کارمزد به کارگزاران و سایر نهادهای مربوطه است. کارمزد خرید اوراق بهادار معمولاً به‌صورت درصدی از ارزش معامله محاسبه می‌شود. میزان کارمزد در کارگزاری‌های مختلف ممکن است متفاوت باشد، بنابراین سرمایه‌گذاران باید قبل از انجام معامله، از میزان کارمزد آگاهی داشته باشند. علاوه بر کارمزد کارگزاری، هزینه‌های دیگری نیز ممکن است به معاملات اوراق بهادار از جمله مالیات نقل‌وانتقال سهام تعلق بگیرد.

نتیجه‌گیری

اوراق بهادار، اسنادی معتبر هستند که بیانگر حقوق مالی دارندگان خود هستند. قابلیت نقل‌وانتقال، از ویژگی‌های مهم این اوراق به شمار می‌رود که امکان سرمایه‌گذاری و تجارت را تسهیل می‌بخشد. تنوع اوراق بهادار، شامل طیف گسترده‌ای از ابزارهای مالی نظیر اوراق سهام (نماینده مالکیت)، اوراق‌قرضه (نماینده بدهی) و اوراق مشتقه (ارتباط‌دهنده ارزش به دارایی دیگر) می‌گردد.

این تنوع، امکان انطباق سرمایه‌گذاری با اهداف و ریسک‌پذیری گوناگون را فراهم می‌سازد و نقش مهمی در تخصیص بهینه منابع در اقتصاد دارد ،هر گونه تراکنش مالی در خصوص اوراق بهادار را می توان در قالب رویدادهای مالی در سیستم یکپارچه مالی اوراش ثبت و گزارش گیری نمود. برای دریافت مشاوره جهت انتخاب محصول مناسب از سبد نرم افزارهای تخصصی اوراش با کارشناسان گروه نرم افزاری اوراش در تماس باشید.