حسابداری چیست؟

حسابداری دانش و فرایند تجزیه و تحلیل اطلاعات و تراکنش‌های مالی، ثبت و بایگانی آنها و مدیریت و گزارش دهی در خصوص این اطلاعات است. حسابدار فردی است که هزینه‌ها، درآمدها، دارایی‌ها و بدهی‌های یک مجموعه را ثبت، و آنها را بررسی می‌کند تا ببیند که این مجموعه در مسیر سوددهی است یا ضرردهی.

تعریف حسابداری

حسابداری عبارت است از دانش و فرایند تجزیه‌وتحلیل، ثبت، دسته‌بندی و بایگانی، مدیریت و گزارش‌دهی درمورد تمامی تراکنش‌ها و معاملات مالی یک شرکت، سازمان، یا فرد. علم حسابداری، هزینه‌ها، درآمدها، دارایی‌ها و بدهی‌های یک مجموعه در طول زمان را بررسی می‌کند تا اطلاعات دقیق، موثق و قابل‌اعتمادی را از وضعیت مالی کنونی و عملکردهای مالی گذشته و آینده مجموعه موردنظر را فراهم کند.

اصلی‌ترین هدف علم حسابداری این است که اطلاعات مالی دقیق و قابل‌اعتمادی را به مدیران، سرمایه‌گذاران، مدیران اجرایی، بانک‌ها و مؤسسات مالی، مراجع مالیاتی و سایر سازمان‌های مرتبط ارائه بدهد. از این طریق، علم حسابداری مدیران و مسئولین سازمان را در تصمیم‌گیری‌های مالی، سرمایه‌گذاری و مدیریتی، راهنمایی می‌کند.

به طور خلاصه، به‌کارگیری دانش حسابداری با هدف مدیریت مالی، پیگیری و ردیابی عملکردهای مالی، ارائه گزارش و حصول اطمینان از رعایت قوانین و مقررات پر اهمیت مالی، اهمیت بسیار بالایی دارد.

تاریخچه حسابداری

مطالعات نشان می‌دهند که حسابداری در ایران تأثیر پذیرفته از حسابداری غرب نیست. ایرانیان سوابق معاملات تجاری‌شان را بر اساس مقدار کمی اصلاح‌شده نقدی، تک ورودی و با اختلاف کمی در بین معاملات تجاری و شخصی نگهداری می‌کردند. این موضوع منعکس‌کننده روش‌های حسابداری در بسیاری از جامعه‌های درحال‌توسعه است.

در تاریخ حسابداری ایران؛ چیزی که منحصربه‌فرد بود، این بود که سیستم حسابداری مجموعه‌ای متمایز از نمادها و نشانه‌های عددی بود که برای افراد اندکی در هر جامعه قابل‌درک بود. اصلی‌ترین هدف این نمادهای عددی رازداری و حفظ حریم خصوصی سوابق مالی بود. تاریخچه به‌کارگیری این سیستم به سال‌ها پیش از سال 1900 برمیگردد و امروزه هنوزهم در تعدادی از مناطق روستایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 انواع حسابداری (گرایش‌های حسابداری):

برخی از مهم‌ترین انواع و زیرشاخه‌های حسابداری به شرح زیر هستند.

حسابداری مالی

حسابداری مالی شاخه‌ای از حسابداری است که به ثبت، خلاصه‌سازی و گزارش‌دهی اطلاعات مالی سازمان‌ها و شرکت‌ها می‌پردازد. این اطلاعات به‌صورت صورت‌های مالی؛ مانند ترازنامه، صورت سود و زیان، و صورت جریان وجوه نقد تهیه می‌شوند و منعکس‌کننده عملکرد مالی، وضعیت مالی و نقدینگی یک سازمان در دوره‌های زمانی مشخص هستند. اصلی‌ترین هدف حسابداری مالی ارائه اطلاعات دقیق و قابل‌اعتماد به استفاده‌کنندگان خارجی است تا بتوانند تصمیمات مالی و اقتصادی مناسبی اتخاذ کنند.

حسابداری دولتی

حسابداری دولتی در حقیقت شاخه‌ای از حسابداری است که به ثبت، کنترل و گزارش‌دهی فعالیت‌های مالی و بودجه‌ای نهادهای دولتی و عمومی می‌پردازد. هدف اصلی حسابداری دولتی تضمین شفافیت، پاسخگویی و انطباق با بودجه‌های مصوب و قوانین مالی است، به‌طوری‌که اطمینان حاصل شود منابع عمومی به‌درستی جمع‌آوری، تخصیص و استفاده می‌شوند. همچنین، حسابداری دولتی اطلاعات لازم برای ارزیابی عملکرد مالی و اجرایی دولت‌ها و نهادهای وابسته را فراهم می‌آورد.

حسابداری هزینه (حسابداری بهای تمام شده)

حسابداری هزینه یا بهای تمام‌شده شاخه‌ای از حسابداری است که به اندازه‌گیری، ثبت و تحلیل هزینه‌های مرتبط با تولید کالاها یا ارائه خدمات در یک سازمان می‌پردازد. این نوع حسابداری به تعیین بهای تمام‌شده محصولات یا خدمات از طریق شناسایی و تخصیص دقیق هزینه‌های مستقیم (مانند مواد اولیه و دستمزد) و هزینه‌های غیرمستقیم (مانند هزینه‌های سربار کارخانه) کمک می‌کند. اطلاعات حاصل از حسابداری هزینه برای مدیران سازمان بسیار مهم است، زیرا به آنها امکان می‌دهد قیمت‌گذاری مناسبی انجام دهند، بهره‌وری را بهبود بخشند، و تصمیمات استراتژیک مرتبط با تولید و کنترل هزینه‌ها را به طور مؤثرتری اتخاذ کنند.

حسابداری مالیاتی

حسابداری مالیاتی شاخه‌ای از حسابداری است که به مدیریت و گزارش‌دهی تعهدات مالیاتی یک سازمان یا فرد بر اساس قوانین و مقررات مالیاتی مربوطه می‌پردازد. این نوع حسابداری شامل شناسایی و محاسبه مالیات‌های مختلف، تهیه اظهارنامه‌های مالیاتی، و اطمینان از انطباق با الزامات قانونی است. حسابداری مالیاتی همچنین به بهینه‌سازی بار مالیاتی از طریق استفاده قانونی از تخفیف‌ها، اعتبارها و معافیت‌های مالیاتی کمک می‌کند. هدف اصلی آن کاهش ریسک‌های مرتبط با مسائل مالیاتی و جلوگیری از جرایم و جریمه‌های مالیاتی است، درحالی‌که هم‌زمان از حقوق مالیاتی دولت نیز حمایت می‌شود.

حسابداری قانونی (حسابداری حقوقی)

حسابداری قانونی یا حسابداری حقوقی شاخه‌ای تخصصی از حسابداری است که به تحلیل، بررسی و گزارش‌دهی مسائل مالی مرتبط با دعاوی حقوقی و قضایی می‌پردازد. این نوع حسابداری به‌عنوان یک ابزار تحقیقاتی برای کشف تقلب، کلاهبرداری، سوءاستفاده مالی و تحلیل پیچیده‌ترین مسائل مالی مورداستفاده قرار می‌گیرد. حسابداران قانونی در مواردی مانند حل اختلافات تجاری، ورشکستگی، ارزیابی خسارات، و جرایم مالی نقش مهمی ایفا می‌کنند و اغلب به‌عنوان کارشناسان یا شاهدان متخصص در محاکم قضایی حضور می‌یابند. هدف حسابداری قانونی ارائه مدارک و گزارش‌های مالی معتبر و مستند است که به روشن‌شدن حقایق مالی در یک پرونده قضایی کمک می‌کند.

حسابداری مدیریتی

حسابداری مدیریتی به شاخه‌ای از حسابداری گفته می‌شود که تمرکز آن بر ارائه اطلاعات مالی و غیرمالی به مدیران داخلی سازمان است تا آنها بتوانند تصمیمات استراتژیک و عملیاتی مؤثرتری بگیرند. برخلاف حسابداری مالی که بیشتر به گزارش‌دهی به ذی‌نفعان خارجی می‌پردازد، حسابداری مدیریتی به تجزیه‌وتحلیل هزینه‌ها، بودجه‌بندی، پیش‌بینی‌های مالی، و ارزیابی عملکرد می‌پردازد و ابزارهایی مانند گزارش‌های هزینه – فایده، تحلیل نقطه سربه‌سر و مدل‌های تصمیم‌گیری را به مدیران ارائه می‌دهد. برخی از اهداف حسابداری مدیریتی عبارت‌اند از:

• حسابداری ارتقای کارایی
• بهبود فرایندهای تصمیم‌گیری در سازمان
• افزایش سودآوری سازمان

حسابداری عمومی

حسابداری عمومی به شاخه‌ای از حسابداری گفته می‌شود که به ثبت، طبقه‌بندی و گزارش‌دهی اطلاعات مالی مربوط به فعالیت‌های اقتصادی و مالی سازمان‌های مختلف، اعم از دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی می‌پردازد. این نوع حسابداری شامل تهیه صورت‌های مالی استاندارد مانند ترازنامه و صورت سود و زیان است و به مدیران، سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایر ذی‌نفعان اطلاعات دقیق و شفاف در مورد وضعیت مالی و عملکرد سازمان ارائه می‌دهد.

اصول حسابداری

در این بخش از مقاله چهار مورد از اصول حسابداری را توضیح می‌دهیم.

اصل تحقق درآمد

یکی اصول حسابداری اصل تحقق درآمد است. بر اساس این اصل، درآمد در دو صورت شناسایی می‌شود:

• زمانی کهمزایا و خطرات مالکیت از فروشنده به خریدار منتقل شده باشد
• هنگامی که ارائه خدمت به شکل کامل انجام شده باشد

در اصل تحقق درآمد، زمان دریافت وجه نقد اهمیتی ندارد و تنها زمان تحویل خدمت یا کالا اهمیت دارد.

اصل بهای تمام شده

اصل بهای تمام شده در حسابداری عبارت است از بیان هزینه‌های حقیقی انجام‌شده به‌منظور تحصیل دارایی‌ها یا به زبان دیگر، خرید یا به‌دست‌آوردن دارایی‌ها. بر اساس اصل بهای تمام شده، زمانی که یک شرکت یا مؤسسه چیزی را می‌خرد، باید آن را با قیمت خریدش، به ثبت برساند.

اصل افشای کامل

اصل افشا یکی از اصول مهم در حسابداری است که بیان می‌کند تمامی اطلاعات ضروری برای درک صورت‌ها و گزارش‌های مالی شرکت باید در پرونده‌های عمومی بایگانی شود. به‌عنوان‌مثال، تحلیلگرانی که صورت‌ها و گزارش‌های مالی را می‌خوانند باید بدانند که  چه روشی به‌منظور ارزیابی موجودی استفاده شده است. علاوه بر این، نحوه محاسبه استهلاک و باقی اطلاعات مهم برای درک صورت‌های مالی باید قابل‌بررسی باشد.

اصل تطابق درآمد و هزینه

اصل تطابق هزینه با درآمد  یکی از اصول مهم در حسابداری تعهدی است. به‌صورت خلاصه به این اصل، اصل تطابق نیز می‌گویند. این اصل عنوان می‌کند که بدون درنظرگرفتن زمان پرداخت، هزینه‌ها باید در دوره وقوع آن‌ها نیز به ثبت برسند.

حسابدار کیست

حسابدار کیست؟ حسابدار در حقیقت فردی است که مسئولیت آنالیز و بررسی، ثبت و بایگانی، مدیریت و گزارش‌دهی درمورد تراکنش‌ها و معاملات مالی یک شرکت، سازمان، یا حتی فرد به عهده او است. در یک نگاه و به‌صورت کلی برخی از وظایف حسابدار عبارت‌اند از:

• ثبت دقیق تراکنش‌های مالی؛ مانند فروش، خرید، هزینه‌ها، درآمدها و سایر تراکنش‌های مرتبط
• دسته‌بندی و تصنیف این تراکنش‌ها بر اساس استانداردهای حسابداری
• تهیه و تجزیه‌وتحلیل گزارش‌های مالی
• مانیتورینگ و پایش عملکرد مالی
• مشاوره با مدیران اجرایی سازمان و مدیران مالی در خصوص تصمیم‌گیری‌های مالی و استراتژیک، و رعایت قوانین و مقررات مالی

تقاضا برای حسابداران بسیار زیاد است و این افراد می‌توانند در صنایع مختلف و بخش‌های متنوعی از اقتصاد مشغول به کار شوند. واضح است که حسابداران باید مهارت‌های مالی، تجاری و تحلیلی برجسته‌ای داشته باشند تا بتوانند در این حرفه به موفقیت دست پیدا کنند.

نقش نرم‌افزارها در حسابداری

نرم‌افزارهای حسابداری نقش بسیار مهم و تعیین‌کننده‌ای در بهبود دقت، کارایی و سرعت فرایندهای مالی و حسابداری ایفا می‌کنند. یک نرم‌افزار حسابداری به سازمان‌ها و شرکت‌ها این امکان را می‌دهند تا عملیات و فرایندهای حسابداری از قبیل ثبت و طبقه‌بندی تراکنش‌های مالی، تهیه صورت‌های مالی، و تحلیل داده‌های مالی را به شکل خودکار و اتوماتیک انجام بدهند.

با به‌کارگرفتن یک نرم‌افزار حسابداری قوی و مطمئن در سازمان، خطاهای انسانی کاهش می‌یابد، کنترل‌های داخلی بهبود پیدا می‌کنند و دستیابی به گزارش‌های مالی دقیق و به‌روز ساده‌تر می‌شود. گذشته از این موارد، سایر ویژگی‌ها و امکانات نرم‌افزارهای حسابداری مانند گزارش‌گیری پیشرفته، مدیریت بودجه، و تحلیل‌های مالی نیز به مدیران کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری اتخاذ کنند. اما سؤال اینجاست که چطور می‌توان بهترین نرم افزار حسابداری را انتخاب کرد؟

انتخاب بهترین نرم افزار

بهترین نرم افزار حسابداری، نرم‌افزاری است که به‌روز است و پابه‌پای تغییرات، تغییر می‌کند؛ فرقی نمی‌کند که این تغییرات مربوط به آخرین قوانین مالی و مالیاتی باشد یا به‌روزرسانی‌های تکنولوژی محور و دقت یا اطمینان در محاسبه‌های حسابداری. از دیگر امکاناتی است که یک نرم‌افزار حسابداری خوب می‌تواند به مشتریانش ارائه دهد یکپارچگی سیستم‌های حسابداری و صحت گزارش‌های مدیریتی است. مهم‌تر از همه این موارد، یک نرم افزار حسابداری خوب و مطمئن، امنیت نفوذناپذیری دارد و از اطلاعات سازمان به‌خوبی محافظت می‌کند. نرم افزار حسابداری اوراش، نرم‌افزاری است که تمامی ویژگی‌های یک نرم افزار حسابداری خوب و قابل‌اطمینان را دارد.

نتیجه‌گیری

در این مقاله با علم حسابداری و تاریخچه آن آشنا شدیم و انواع شاخه‌های حسابداری را شناختیم. در ادامه نیز برخی از مهم‌ترین اصول حسابداری را شرح دادیم و ویژگی‌های بهترین نرم افزار حسابداری را برشمردیم.

سؤالات متداول

بهترین تعریف از حسابداری چیست

حسابداری فرایند ثبت، طبقه‌بندی و گزارش‌دهی اطلاعات مالی یک سازمان به‌منظور فراهم‌کردن داده‌های دقیق و قابل‌اتکا برای تصمیم‌گیری اقتصادی است.

حسابدار کیست

حسابدار فردی است که مسئول ثبت، طبقه‌بندی، تجزیه‌وتحلیل اطلاعات مالی یک سازمان است و به تهیه گزارش‌های مالی، نظارت بر تراکنش‌ها، و اطمینان از انطباق با قوانین و استانداردهای حسابداری می‌پردازد.

انواع حسابداری

حسابداری انواع مختلفی دارد. حسابداری دولتی، حسابداری مالی، حسابداری مالیاتی، حسابداری هزینه، حسابداری عمومی، حسابرسی و… برخی از انواع حسابداری‌اند.