لیست مشاغل سخت و زیان آور و شرایط بازنشستگی

مشاغل به‌صورت کلی تأثیر گسترده‌ای بر کیفیت زندگی افراد می‌گذارند. به همین دلیل، مشاغلی که سلامت جسمی و روانی افراد را در معرض خطر قرار می‌دهند، به‌عنوان مشاغل سخت و زیان‌آور شناخته می‌شوند. این دسته از مشاغل به‌وسیله اداره کار شناسایی و تعریف می‌شوند. احتمالاً شنیده‌اید که برخی افراد پس از ۲۰ تا ۲۵ سال خدمت، می‌توانند بازنشسته شوند. این امر ممکن است در ابتدا خیلی عالی به نظر برسد؛ زیرا این افراد معمولاً بین ۵ تا ۱۰ سال کمتر کار می‌کنند و در نتیجه حق بیمه کمتری نیز پرداخت می‌نمایند.

اما ضروری است که در این مورد بادقت بیشتری تأمل کنیم و جویا شویم که این افراد در چه نوع مشاغلی فعالیت دارند که قانون کار برای آنها این تخفیف را در نظر گرفته است. پاسخ به این سؤال در ویژگی‌ها و شرایط کاری این مشاغل نهفته است. اکنون به بررسی این موضوع می‌پردازیم که مشاغل سخت مورد تأمین اجتماعی شامل چه مواردی می‌شوند؟ و چه نوع کارهایی را می‌توان در زمره سختی کار طبقه‌بندی کرد. در ادامه این مقاله از وب‌سایت‌ اوراش، به‌تمامی این سؤالات پاسخ خواهیم داد.

مشاغل سخت و زیان‌آور چیست؟

وجود محیط کار نامناسب از نظر عوامل فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی و مکانیکی می‌تواند به‌طورجدی سلامت کارکنان را به خطر بیندازد. بروز این خطرات، فشارهای روحی و جسم فراوانی را به افراد شاغل در این شرایط تحمیل می‌کند. این تنش‌ها علاوه بر این که می‌توانند به بروز بیماری‌های شغلی منجر شوند، بلکه عوارضی چون ازکارافتادگی دائم و جزئی را نیز به دنبال خواهند داشت. همچنین آمار حوادث ناشی از کار که منجر به فوت می‌شوند، به‌خصوص در مشاغل سخت و زیان‌آور، بسیار نگران‌کننده است و این مسئله می‌تواند تأثیرات اجتماعی و اقتصادی قابل‌توجهی به همراه داشته باشد.

به‌منظور کاهش اثرات منفی این شرایط، کارفرمایان معمولاً سعی می‌کنند با اتخاذ تدابیر فنی و مهندسی و همچنین رعایت مسائل ایمنی و بهداشتی، از شدت شرایط نامساعد محیط کار بکاهند. بااین‌حال، علی‌رغم این تلاش‌ها، کارکنان در این مشاغل همچنان در معرض خطر فرسودگی جسمی و آسیب‌های روانی هستند. به همین دلیل، قانون‌گذار با درنظرگرفتن این واقعیت‌ها، اقدام به تعیین تمهیدات خاصی برای بازنشستگی این افراد کرده است. این تمهیدات به هدف کاهش اثرات منفی مخاطرات شغلی بر جسم و روان کارکنان شاغل در مشاغل سخت و زیان‌آور به کار می‌روند؛ بنابراین، نه‌تنها درنظرگرفتن سن بازنشستگی، بلکه ایجاد شرایط بهینه برای کار، همواره از اولویت‌های اساسی در این حوزه محسوب می‌شود.

انواع مشاغل سخت و زیان‌آور

مشاغل سخت و زیان‌آور به دسته‌ای از فعالیت‌ها اطلاق می‌شود که به دلیل ویژگی‌های خاص خود، سلامت جسمی و روانی کارگران را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. برای شناسایی مشاغل دارای سختی کار، می‌توان به استانداردهای تعیین شده توسط شورای‌عالی کار مراجعه کرد. بر اساس این استانداردها، مشاغل سخت و زیان‌آور به دو گروه «الف» و «ب» دسته‌بندی می‌شوند:

گروه الف: مشاغل این گروه به‌صورت ذاتی دارای سختی و زیان‌آوری هستند؛ اما کارفرما می‌تواند با بهره‌گیری از تمهیدات ایمنی و بهداشتی مناسب، مؤلفه‌های خطرآفرین را کاهش یا حتی حذف کند. به عبارتی، در این مشاغل، با اجرای تدابیر مناسب می‌توان محیط کار را به سطوح ایمن‌تری ارتقا داد.

گروه ب: این مشاغل نیز به دلیل ماهیت خود در زمره مشاغل سخت و زیان‌آور قرار می‌گیرند؛ بااین‌حال، اقدامات ایمنی و بهداشتی تنها قادر به کاهش اثرات منفی آن‌ها هستند و نمی‌توانند تمامی سختی‌های ناشی از کار را برطرف کنند. در این حالت، صرف انجام این تدابیر از میزان سختی کار می‌کاهد، اما نمی‌تواند آن را به‌کلی از بین ببرد.

شایان‌ذکر است که مشاغل ذکر شده در این گروه‌های دوگانه عموماً با مشاغل سخت تأمین اجتماعی هم‌پوشانی دارند. تشخیص نوع گروه هر شغل می‌تواند به کارگران و کارفرمایان کمک کند تا اقدامات مناسب‌تری را برای حمایت از سلامت کارکنان اتخاذ نمایند. برخی از مهم‌ترین مشاغل سخت از قرار زیر هستند:

کار در مخازن سربسته

کار در مخازن سربسته به دلیل عدم وجود اکسیژن کافی و آلودگی‌های محتمل، خطرات جدی برای کارکنان به همراه دارد.

کار مستمر در مجاورت کوره‌های ذوب

کار در نزدیکی کوره‌های ذوب به دمای بالا و گازهای سمی منجر می‌شود که خطراتی مانند سوختگی و مسمومیت را به دنبال دارد.

کارگران مشغول به کار در کارگاه‌ها

کارگران در کارگاه‌ها با استفاده از ابزارآلات خطرناک و در شرایط بالقوه خطرناک کار می‌کنند که ممکن است منجر به حوادث و آسیب‌های جسمی شود.

کار در معدن

کار در معدن شامل استخراج مواد معدنی و فعالیت در شرایط تاریک و مرطوب است که ممکن است منجر به بیماری‌های تنفسی و حوادث کار شود.

 کار استخراج

این فعالیت شامل جابه‌جایی و پردازش مواد معدنی از معادن است که به دلیل حضور در محیط‌های خطرناک و استفاده از ماشین‌آلات سنگین، بسیار مخاطره‌آمیز است.

 کارگران مشغول به کار در دامداری‌ها و طیور

این مشاغل شامل کار با حیوانات و نظافت و مدیریت بهداشت دام‌ها است که ممکن است به خطرات زیستی یا فیزیکی منجر شوند.

کار در ارتفاع

فعالیت در ارتفاع، مانند کار بر روی سقف‌ها یا برج‌های بلند، خطر سقوط و جراحات جدی را به همراه دارد.

 کار با مواد رادیواکتیو

کار با این مواد خطرات جدی برای سلامت کارکنان دارد و می‌تواند به تأثیرات ماندگار بر سلامت منجر شود.

کار در محل‌های پر فشار

این فعالیت‌ها در محیط‌هایی با فشار بالا انجام می‌شود که می‌تواند خطر آسیب‌های جسمی و حرارتی را افزایش دهد.

کار در محیط‌های پر سروصدا

صدای بلند در این محیط‌ها می‌تواند به مشکلات شنوایی و استرس‌های روانی منجر شود.

کار با مواد شیمیایی

این مشاغل در معرض تماس با مواد شیمیایی خطرناک قرار دارند که می‌تواند عوارض بهداشتی متعددی به دنبال داشته باشد.

کار بر روی دکل‌های برق

این کار شامل نصب و نگهداری دکل‌های برق است که به دلیل دسترسی به ارتفاعات و خطرات الکتریکی، وضعیت بسیار حساسی دارد.

مشاغل مربوط به آسفالت خیابان‌ها

کار با آسفالت و در شرایط جوی نامساعد می‌تواند به آسیب‌های جدی و مشکلات بهداشتی منجر شود.

مشاغل مربوط به جوشکاری

جوشکاران به دلیل قرارگیری در معرض حرارت، شعله و گازهای خطرناک با ریسک بالایی مواجه هستند.

کار در بعضی حوزه‌های پزشکی

کار در حوزه‌های پزشکی نظیر اتاق‌های عمل و بخش‌های مراقبت ویژه می‌تواند به خطرات مربوط به تماس با بیماری‌ها و عفونت‌ها منجر شود.

حق بیمه در مشاغل سخت و زیان‌آور

کارفرمایان موظف هستند در مشاغل سخت و زیان‌آور ۲۷٪ از حق بیمه را پرداخت کنند. از این میزان، ۲۳٪ به‌عنوان حق بیمه مربوط به مشاغل پرخطر پرداخت می‌شود که معادل حق بیمه مشاغل عادی است. افزون بر این، ۴٪ حق بیمه اضافه نیز به دلیل سختی کار در این دسته از مشاغل در نظر گرفته شده است. این سیستم بیمه به‌منظور جبران خطرات و آسیب‌های ناشی از کار در مشاغل سخت طراحی شده و به کارگران این امکان را می‌دهد که در صورت بروز حوادث یا بیماری‌های شغلی، از حمایت‌های مالی برخوردار شوند. هدف از تعیین این حق بیمه‌ها، تقویت ایمنی کار و بهبود شرایط کاری برای کارگران در مشاغل سخت و زیان‌آور است.

قانون بازنشستگی مشاغل سخت و زیان‌آور

برای متقاضیان بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور، شرایط خاصی وجود دارد. بر اساس قوانین مربوطه، فرد باید حداقل ۲۰ سال به‌صورت متوالی یا ۲۵ سال به طور متناوب در این مشاغل اشتغال داشته باشد تا بتواند از مزایای بازنشستگی استفاده کند. این شرایط به‌منظور شناسایی و حمایت از افرادی است که تحت‌تأثیر سختی‌های کار در مشاغل زیان‌آور قرار گرفته‌اند. بدین ترتیب، کارکنان می‌توانند با اطمینان از دستاوردهای خود و با خاطری آسوده در دوره بازنشستگی، زندگی مطلوب‌تری را تجربه کنند.

سخن پایانی

مشاغل سخت و زیان‌آور به آن دسته از فعالیت‌ها اطلاق می‌شوند که به دلیل شرایط نامساعد محیط کار، سلامت جسمی و روانی کارکنان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. این مشاغل به دودسته الف و ب تقسیم می‌شوند که در دسته الف، با اعمال تدابیر ایمنی و بهداشتی، می‌توان سختی‌های کار را به حداقل رساند، درحالی‌که در دسته ب، حتی با اجراکردن این تدابیر، خطرات و آسیب‌ها کماکان وجود دارند.

کارفرمایان در این مشاغل موظف به پرداخت ۲۷٪ از حق بیمه هستند که شامل ۲۳٪ مشابه مشاغل عادی و ۴٪ اضافی به دلیل خطرات ناشی از سختی کار است. افرادی که ۲۰ سال متوالی یا ۲۵ سال متناوب در مشاغل سخت و زیان‌آور کار کرده‌اند، می‌توانند بازنشسته شوند. این سیستم به حمایت از کارکنان این مشاغل می‌پردازد و به آن‌ها امکان می‌دهد تا با امنیت مالی بیشتری وارد دوره بازنشستگی شوند. تشخیص سختی و زیان‌آوری مشاغل از طریق ارزیابی‌های حرفه‌ای و فنی، باتوجه‌به عوامل خطرزا در محیط کار، صورت می‌گیرد. در واقع، مهم است که کارکنان از حقوق و مزایای خودآگاه باشند و بررسی‌های لازم برای شناسایی مشاغل سخت انجام شود تا از حمایت‌های قانونی بهره‌مند گردند.

پرسش متداول