ضمانت نامه بانکی چیست؟ انواع، مدارک و شرایط دریافت

در دنیای تجارت و معاملات امروزی، اعتماد و اطمینان از انجام تعهدات طرفین، نقش بسیار مهمی دارد. به همین منظور، ابزارهای مختلفی برای تضمین معاملات ابداع شده‌اند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، ضمانت‌نامه بانکی است. ضمانت‌نامه بانکی، سندی رسمی محسوب می‌گردد که از سوی یک بانک صادر می‌شود و تعهد می‌کند در صورت عدم ایفای تعهدات از سوی متعهد (فروشنده یا پیمانکار)، مبلغ معینی را به ذی‌نفع (خریدار یا کارفرما) پرداخت نماید.

بدین ترتیب، ضمانت‌نامه بانکی همچون یک اهرم اطمینان، ریسک معاملات را کاهش داده و تسهیلگر فعالیت‌های اقتصادی و تجاری محسوب می‌شود. در واقع، بانک با صدور این سند، اعتبار خود را پشتوانه تعهدات متعهد قرار داده و خیال ذی‌نفع را از بابت انجام صحیح و کامل قرارداد آسوده می‌سازد. برای آشنایی بیشتر با ضمانت‌نامه بانکی و انواع آن، تا انتهای این مطلب از سایت اوراش همراه ما باشید.

ضمانت‌نامه بانکی چیست؟

ضمانت‌نامه بانکی، سندی است که تحت عنوان تضمین انجام تعهدات مالی بین اشخاص، توسط بانک صادر می‌گردد. در پاسخ به سؤال ضمانت‌نامه بانکی چیست؟ می‌توان گفت که این سند، قراردادی است که بانک (ضامن) به درخواست مشتری (ضمانت‌خواه) صادر می‌کند و به‌موجب آن، متعهد می‌شود در صورت عدم ایفای تعهدات توسط ضمانت‌خواه، مبلغ مشخصی را به ذی‌نفع (کسی که ضمانت به نفع او صادر شده) پرداخت نماید.

به‌عبارت‌دیگر، ضمانت‌نامه بانکی ابزاری است که امنیت و اطمینان را در معاملات و قراردادها افزایش می‌دهد. این سند، به ذی‌نفع این اطمینان را می‌دهد که در صورت تخلف ضمانت‌خواه، بانک تعهدات او را بر عهده خواهد گرفت. فرایند صدور ضمانت‌نامه با درخواست مشتری از بانک آغاز می‌شود و در آن، اطلاعاتی نظیر موضوع ضمانت، مبلغ مورد تعهد و مشخصات ذی‌نفع درج می‌گردد. این سند، نه‌تنها به تسهیل انجام معاملات کمک می‌کند، بلکه ریسک‌های مرتبط با عدم ایفای تعهدات را نیز کاهش می‌دهد.

انواع ضمانت‌نامه بانکی

تنوع در انواع ضمانت‌نامه‌های بانکی، امکان استفاده از این ابزار را در طیف وسیعی از فعالیت‌ها و قراردادها فراهم آورده است. در ادامه، به بررسی مهم‌ترین انواع ضمانت‌نامه بانکی و کاربردهای خاص هر یک می‌پردازیم:

1. ضمانت نامه مزایده

ضمانت‌نامه مزایده، ابزاری است که متقاضیان شرکت در مناقصات و مزایده‌ها ارائه می‌دهند تا تعهد خود را نسبت به حضور و رعایت شرایط مزایده اثبات نمایند. این نوع ضمانت‌نامه، در پروژه‌های بزرگ دولتی و معاملات بین‌المللی، نقش کلیدی دارد. ارائه این ضمانت‌نامه به ذی‌نفع (برگزارکننده مزایده) این اطمینان را می‌دهد که متقاضی، در صورت برنده‌شدن در مزایده، به تعهدات خود عمل خواهد کرد. در صورت عدم انجام تعهدات، مانند عدم امضای قرارداد، بانک مبلغ ضمانت‌نامه را به ذی‌نفع پرداخت می‌کند، به‌این‌ترتیب خسارات ناشی از عدم انجام تعهدات جبران می‌گردد.

2. ضمانت نامه تعهد پرداخت

ضمانت‌نامه تعهد پرداخت، نوعی از ضمانت‌نامه است که به‌منظور تضمین بازپرداخت وام‌ها، تسهیلات و سایر تعهدات مالی صادر می‌گردد. در این نوع ضمانت‌نامه، بانک متعهد می‌شود که در صورت عدم پرداخت بدهی توسط وام‌گیرنده یا متعهد، مبلغ وام را به وام‌دهنده پرداخت نماید. این نوع ضمانت‌نامه، نقش بسیار مهمی در اعطای وام‌ها و تسهیلات، برای پروژه‌های بزرگ و سرمایه‌گذاری‌های کلان، داشته و ریسک وام‌دهنده را به طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.

3. ضمانت نامه گمرکی

ضمانت‌نامه گمرکی، ابزاری ضروری برای واردکنندگان کالا به شمار می‌آید که به‌منظور تضمین پرداخت حقوق گمرکی و سایر عوارض مربوطه صادر می‌شود. این ضمانت‌نامه، به گمرک کشور میزبان اطمینان می‌دهد که واردکننده تمامی تعهدات مالی خود را در زمان مقرر به انجام خواهد رساند. علاوه بر این، در پروژه‌هایی که نیاز به واردات موقت دارند، ضمانت‌نامه گمرکی می‌تواند همچون ابزاری قانونی برای تسهیل و تسریع فرایند ترخیص کالا از گمرک عمل کند و از بروز تأخیر و مشکلات احتمالی جلوگیری نماید.

4. ضمانت نامه حسن انجام تعهد

ضمانت‌نامه حسن انجام تعهد، به طور گسترده در قراردادهای کاری، به‌ویژه پروژه‌های ساختمانی و پیمانکاری، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع ضمانت‌نامه، به کارفرما اطمینان می‌دهد که پیمانکار، پروژه را مطابق با شرایط قرارداد و در زمان تعیین شده به اتمام خواهد رساند. در صورت عدم ایفای تعهدات توسط پیمانکار، مانند تأخیر در اتمام پروژه یا عدم رعایت استانداردهای کیفی، کارفرما می‌تواند مبلغ ضمانت‌نامه را از بانک مطالبه نماید و از آن برای جبران خسارات ناشی از عدم انجام تعهدات استفاده کند.

5. ضمانت نامه پیش پرداخت

در پروژه‌های پیمانکاری، کارفرما معمولاً بخشی از مبلغ قرارداد را به‌عنوان پیش‌پرداخت به پیمانکار پرداخت می‌کند تا پیمانکار بتواند منابع لازم را برای شروع و اجرای پروژه فراهم کند. ضمانت‌نامه پیش‌پرداخت، تضمین می‌کند که پیمانکار از این پیش‌پرداخت به‌درستی استفاده کرده و منابع مالی را صرف اهداف پیش‌بینی‌شده در قرارداد می‌نماید. مبلغ این ضمانت‌نامه معمولاً بین 5 تا 30 درصد از ارزش کل قرارداد است و در صورت سوء استفاده از پیش پرداخت، کارفرما می تواند مبلغ ضمانت نامه را از بانک دریافت کند.

6. ضمانت نامه استرداد کسور وجه الضمان

در برخی قراردادهای پروژه‌ای، کارفرما بخشی از پرداخت‌های میانی به پیمانکار را به‌عنوان ضمانت انجام صحیح کار، نزد خود نگه می‌دارد. این مبالغ  که وجه‌الضمان شناخته می‌شوند، پس از اتمام پروژه و تأیید حسن انجام کار، به پیمانکار بازگردانده می‌شوند. ضمانت‌نامه استرداد کسور وجه‌الضمان، به کارفرما این اطمینان را می‌دهد که پس از اتمام پروژه و تأیید حسن انجام کار، مبلغ کسر شده به پیمانکار بازخواهد گشت و از بروز اختلافات احتمالی در این زمینه جلوگیری می‌کند. این امر به ایجاد اعتماد و شفافیت در روابط بین کارفرما و پیمانکار کمک می‌کند و روند پرداخت‌ها را تسهیل می‌نماید.

کاربردهای ضمانت‌نامه بانکی

ضمانت‌نامه بانکی همچون یک تعهد غیرقابل‌برگشت از سوی بانک، نقش مهمی در تسهیل فعالیت‌های اقتصادی و حقوقی ایفا می‌کند. این ابزار مالی، اطمینان خاطر را برای ذی‌نفع فراهم آورده و ریسک‌های احتمالی ناشی از عدم انجام تعهدات توسط متقاضی را پوشش می‌دهد. در این بخش مقاله، به بررسی کاربردهای متنوع ضمانت‌نامه بانکی در حوزه‌های مختلف می‌پردازیم.

ضمانت‌نامه بانکی برای خروج از کشور

یکی از کاربردهای مهم ضمانت‌نامه بانکی، تضمین بازگشت مشمولین نظام‌وظیفه از سفر خارج از کشور است. این ضمانت‌نامه که به نفع معاونت سازمان نظام‌وظیفه عمومی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران صادر می‌شود، مشمولین را ملزم به بازگشت در موعد مقرر می‌نماید. فرایند درخواست این ضمانت‌نامه مستلزم واریز مبلغ مشخصی در سایت Services.epolice.ir بوده و حداقل مبلغ آن معمولاً ۱۰٪ مبلغ قرارداد مربوطه است.

ضمانت‌نامه بانکی برای وام

در راستای تسهیل دسترسی افراد به منابع مالی، ضمانت‌نامه بانکی همانند وثیقه‌ای معتبر برای دریافت وام عمل می‌کند. این نوع ضمانت‌نامه که توسط بانک‌ها به نفع دستگاه‌های اجرایی یا سایر بانک‌ها صادر می‌گردد، بازپرداخت وام را تضمین نموده و ریسک عدم بازپرداخت را برای وام‌دهنده کاهش می‌دهد. صدور این ضمانت‌نامه مستلزم تأیید بانک مرکزی مبنی بر قابلیت پرداخت از سوی متقاضی وام است.

ضمانت‌نامه بانکی شرکت در مناقصه

شرکت‌ها برای اثبات اعتبار و تعهد خود در فرایند مناقصه، ملزم به ارائه مدارکی هستند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، ضمانت‌نامه بانکی شرکت در مناقصه است. این ضمانت‌نامه که تنها برای مدت برگزاری مناقصه صادر می‌شود، تعهد شرکت به اجرای تعهدات خود در صورت برنده‌شدن در مناقصه را تضمین می‌کند.

ضمانت‌نامه بانکی برای وثیقه دادگاه

ضمانت‌نامه بانکی در پرونده‌های قضایی نیز کاربرد دارد. این نوع ضمانت‌نامه که در دسته ضمانت‌نامه‌های تعهد پرداخت قرار می‌گیرد، همانند وثیقه در دادگاه ارائه شده و در صورت عدم اجرای تعهدات از سوی متهم، مبلغ آن به نفع دادگاه پرداخت می‌شود. این ضمانت‌نامه به نفع مراجع قضایی صادر شده و متقاضی با امضای آن، تعهد خود به اجرای حکم دادگاه را اعلام می‌نماید.

ضمانت‌نامه بانکی برای ویزای شنگن

برای تسهیل فرایند اخذ ویزای کشورهای عضو شنگن، ضمانت‌نامه بانکی می‌تواند نقش مؤثری داشته باشد. این ضمانت‌نامه که به سفارت کشور مدنظر ارائه می‌شود، توانایی مالی متقاضی برای تأمین هزینه‌های سفر و اقامت در منطقه شنگن را اثبات کرده و احتمال موافقت با درخواست ویزا را افزایش می‌دهد. برای دریافت این ضمانت‌نامه، متقاضی باید مدارک لازم را تهیه و در سفارت حضور یابد.

نکات مهم صدور و دریافت ضمانت‌نامه بانکی

صدور و دریافت این اسناد مستلزم رعایت نکات کلیدی است که عدم توجه به آن‌ها می‌تواند منجر به بروز مشکلات و خسارات جبران‌ناپذیر شود.

اولین نکته حائز اهمیت، امکان تمدید ضمانت‌نامه است. ذی‌نفع ضمانت‌نامه می‌تواند قبل از سررسید، درخواست تمدید آن را ارائه دهد. این امر انعطاف‌پذیری بیشتری را برای طرفین معامله فراهم می‌سازد و از توقف فعالیت‌ها به دلیل اتمام اعتبار ضمانت‌نامه جلوگیری می‌کند.

نکتة دوم، لزوم پرداخت کامل و بدون قیدوشرط مبلغ ضمانت‌نامه در موعد مقرر است. ضامن (بانک) متعهد است در صورت مطالبة ذی‌نفع، مبلغ ضمانت‌نامه را به طور کامل پرداخت نماید و هرگونه شرط و شروطی که از ایفای این تعهد جلوگیری کند، قابل‌قبول نخواهد بود.

در نهایت، غیرقابل‌انتقال بودن ضمانت‌نامه‌های بانکی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این اسناد است. این بدان معناست که ذی‌نفع ضمانت‌نامه نمی‌تواند حق خود را به شخص دیگری واگذار نماید. این امر از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری کرده و امنیت معاملات را تضمین می‌کند.

مدارک مورد نیاز دریافت ضمانت‌نامه

ضمانت‌نامه‌های بانکی نیازمند ارائه مستندات مشخصی از سوی متقاضی (مضمونٌ‌عنه) به بانک صادرکننده هستند. این مستندات، به‌منظور ارزیابی ریسک و احراز هویت، هم برای اشخاص حقیقی و هم حقوقی ضروری است. پس از ارائه درخواست صدور ضمانت‌نامه، بانک با بررسی مدارک ارائه شده و تطابق آن با قوانین و مقررات، اقدام به صدور ضمانت‌نامه می‌کند.

مدارک مورد نیاز برای اشخاص حقیقی

متقاضیان حقیقی ملزم به ارائه مدارک زیر خواهند بود:

• درخواست رسمی
• مدارک هویتی و شغلی
• گواهی مالیاتی
• وثایق و تضامین
• قرارداد پایه

مدارک مورد نیاز برای اشخاص حقوقی

اشخاص حقوقی برای اخذ ضمانت‌نامه بانکی باید مدارک زیر را ارائه دهند:

• کد اقتصادی و شناسه ملی
• اساس‌نامه شرکت
• روزنامه رسمی
• مدارک هویتی هیئت‌مدیره
• مدارک هویتی مدیران
• صورت‌های مالی حسابرسی شده
• مستندات فعالیت شرکت

جمع‌بندی

ضمانت‌نامه بانکی نقش مهمی در تسهیل معاملات و تضمین تعهدات دارد. این سند که توسط یک بانک صادر می‌گردد، در واقع تعهدی از سوی بانک به جبران خسارت ذی‌نفع در صورت عدم ایفای تعهدات از جانب متقاضی ضمانت‌نامه محسوب می‌شود. به بیان دیگر، بانک با صدور این ضمانت‌نامه، به‌طرف مقابل معامله (ذی‌نفع) اطمینان می‌دهد که در صورت تخلف متقاضی، خسارت مالی او جبران خواهد شد. این امر سبب افزایش اعتماد و اطمینان در معاملات تجاری و اقتصادی شده و به روان‌سازی جریان سرمایه کمک شایانی می‌کند.

در نظر داشته باشید با استفاده از سیستم یکپارچه مالی اوراش می توانید کلیه رویدادهای مربوط به ثبت و تسویه ضمانت نامه های بانکی را انجام دهید.

سوالات متداول