مرخصی زایمان: همه چیز درباره حقوق مادران

مرخصی زایمان یکی از مزایای حمایتی دولت برای مادران شاغل است که با دیگر انواع مرخصی‌ها تفاوت دارد و به‌عنوان سابقه کاری فرد محسوب می‌شود. در این دوره، حقوق، دستمزد، عیدی و سنوات به مادران شاغل تعلق می‌گیرد که آن را از سایر مرخصی‌ها متمایز می‌کند.

این دوره، تحت عنوان ایام تعلیق از کار شناخته می‌شود؛ به این معنا که پس از پایان مرخصی زایمان، کارمند می‌تواند بدون هیچ دغدغه‌ای و با همان شرایط قبلی، به شغل خود بازگردد.

مرخصی زایمان تأمین اجتماعی یکی از انواع مرخصی‌هایی است که به طور خاص برای زنان و مادران شاغل در نظر گرفته شده است. بر اساس جدیدترین بخشنامه مرخصی زایمان در سال ۱۴۰۲، مدت‌زمان مرخصی بارداری در ایران ۹ ماه تعیین شده است که زنان باردار می‌توانند از آن بهره‌مند شوند.

مدت زمان مرخصی زایمان

تا پیش از سال ۱۳۹۲، مدت این مرخصی برای بانوان شاغل حدود ۶ ماه تعیین شده بود. بااین‌حال، از این سال به بعد و بر اساس مصوبات جدید، مدت مرخصی زایمان به ۹ ماه افزایش یافت. طبق قوانین مصوب در سال ۱۴۰۳، تمامی ادارات و ارگان‌ها موظف‌اند با مرخصی ۹ماهه زایمان برای زنان شاغل موافقت کنند.

برای مادرانی که صاحب فرزندان دوقلو می‌شوند، مدت مرخصی زایمان به یک سال افزایش می‌یابد. این مادران می‌توانند در صورت درخواست، دو ماه از این مرخصی را در ماه‌های پایانی دوران بارداری استفاده کنند.

علاوه بر این، سازمان تأمین اجتماعی محدودیت‌های پیشین در زمینه پوشش بیمه‌ای فرزندان چهارم و به بعد، همچنین محدودیت‌های مربوط به پرداخت کمک‌هزینه ایام بارداری و سایر مزایای قانونی مرتبط را لغو کرده است. از تاریخ ۲۹ تیر ۱۳۹۲، هیچ محدودیتی از نظر تعداد فرزندان برای پرداخت کمک‌هزینه بارداری وجود ندارد.

شرایط دریافت مرخصی زایمان

زنان شاغل برای بهره‌مندی از مرخصی زایمان باید شرایط ویژه‌ای را دارا باشند. نخستین و مهم‌ترین شرط برای تعلق‌گرفتن این مرخصی، داشتن حداقل ۶۰ روز سابقه پرداخت حق بیمه است. در غیر این صورت، استفاده از مرخصی زایمان برای زنان باردار شاغل امکان‌پذیر نخواهد بود.

یکی دیگر از شرایط مرخصی زایمان، عدم اشتغال به کار در دوره مرخصی است. به عبارتی، زنان شاغل باردار موظف‌اند در مدت مرخصی زایمان به مراقبت از فرزند خود بپردازند. همچنین، اگر فرد پیش از زایمان از شغل خود استعفا داده باشد، امکان استفاده از این مرخصی را نخواهد داشت.

نکته قابل‌توجه این است که درصورتی‌که پزشک سازمان تأمین اجتماعی نوع شغل فرد را برای دوران بارداری خطرناک تشخیص دهد، کارفرما موظف است تا پایان بارداری فرد را در پستی ایمن‌تر مشغول به کار کند. در این حالت، حقوق و مزایای او نیز باید به طور کامل پرداخت شود.

برای استفاده از مرخصی زایمان، ارائه مدارک مشخصی الزامی است. در صورت عدم ارائه این مدارک، پرداخت حقوق و مزایا انجام نخواهد شد. مدارک موردنیاز مرخصی زایمان عبارت‌اند از:

درخواست کتبی مرخصی زایمان اصل و کپی شناسنامه مادر اصل و کپی شناسنامه نوزاد گواهی ولادت نوزاد دفترچه درمانی تأییدیه از پزشکان معتمد خلاصه پرونده ترخیص از بیمارستان

مطابق ماده ۵۹ قانون تأمین اجتماعی، تمامی زنان شاغل که حداقل یک سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند، می‌توانند در دوران مرخصی زایمان، مبلغی معادل دو سوم حقوق خود را به‌عنوان کمک‌هزینه زایمان از تأمین اجتماعی دریافت کنند.

میزان این کمک‌هزینه برابر با دو سوم آخرین حقوق مشمول بیمه متقاضی است و برای محاسبه آن، روزهای استراحت بدون کسر سه روز اول در نظر گرفته می‌شود. آخرین حقوق نیز بر اساس میانگین حقوق مشمول بیمه فرد در ۹۰ روز منتهی به مرخصی زایمان محاسبه می‌شود. برای این منظور، مجموع حقوق مشمول بیمه در این ۹۰ روز جمع شده و بر تعداد روزهای کارکرد بیمه در همان دوره تقسیم می‌گردد.

فرمول محاسبه حقوق مرخصی زایمان:

مبلغ قابل پرداخت = مدت زمان استراحت × (۲/۳ × متوسط دستمزد روزانه در ۹۰ روز قبل از استراحت)

عیدی و سنوات در مرخصی زایمان

بر اساس ماده ۷۴ قانون کار، کارگرانی که در طول سال از مرخصی استعلاجی استفاده می‌کنند، عیدی سالانه خود را به طور کامل دریافت خواهند کرد. بااین‌حال، درصورتی‌که فرد به‌جز ایام مرخصی زایمان، کمتر از یک سال در شرکت مشغول به کار بوده باشد، مبلغ عیدی او بر اساس تعداد روزهای کارکرد محاسبه می‌شود.

علاوه بر این، حق سنوات نیز باید باتوجه‌به مدت کارکرد فرد محاسبه شده و توسط کارفرما به او پرداخت شود.

بازگشت به کار پس از مرخصی زایمان

بسیاری از خانم‌های شاغل پس از بارداری نگران ازدست‌دادن موقعیت شغلی خود هستند و ممکن است تصور کنند که با پایان مرخصی زایمان، احتمال اخراج آن‌ها افزایش می‌یابد. اما قانون برای رفع این نگرانی تدابیری اندیشیده است. با استناد به قانون، قرارداد کار در طول مرخصی زایمان معلق محسوب می‌شود؛ بنابراین، پس از اتمام مرخصی، کارفرما موظف است کارمند را به جایگاه شغلی پیشین بازگرداند.

اغلب سازمان‌ها و مجموعه‌های اقتصادی به این قانون پایبند هستند و اجرای آن به‌ندرت با مشکل مواجه می‌شود. بااین‌حال، اگر سازمانی در دوره مرخصی زایمان اقدام به اخراج کارمند کند یا از پذیرش مجدد او خودداری نماید، کارمند می‌تواند با ارائه مدارک لازم، شکایت خود را به مراجع قانونی از جمله سازمان کار اعلام کند.

باید به این نکته توجه داشت که هیچ کارفرمایی حق ندارد کارمند خود را که از مرخصی زایمان استفاده کرده است، تا ۲ سال پس از زایمان اخراج کند. به همین دلیل، دوره این مرخصی به‌عنوان ایام تعلیق از کار محسوب می‌شود و کارمندان زن پس از پایان مرخصی می‌توانند به موقعیت شغلی خود بازگردند.

مرخصی زایمان برای مردان

مرخصی زایمان در ایران تنها به خانم‌های شاغل اختصاص ندارد و همسران آن‌ها نیز می‌توانند از این نوع مرخصی بهره‌مند شوند؛ البته تنها در صورتی که همسرشان از مرخصی زایمان استفاده کند.
مدت زمان مرخصی زایمان برای پدران در گذشته تا ۱۴ روز بود. اما از سال ۱۳۹۶ و با تصویب ماده ۱۰۳، این مدت به ۳ روز کاهش یافت. بنابراین، این امکان برای هر دو طرف وجود دارد تا از مرخصی زایمان در راستای حمایت از خانواده استفاده کنند.

نکات مهم و توصیه‌ها

در انتها بهتر است چند نکته مهم درباره قوانین مرخصی زایمان تأمین اجتماعی را در نظر داشته باشید:

• افرادی که سابقه بیمه کمتری (کمتر از یک سال) دارند نیز می‌توانند از مرخصی زایمان استفاده کنند، اما لازم است بازرس سازمان تأمین اجتماعی حضور آن‌ها را تأیید کند.
• متن نامه مرخصی استعلاجی زایمان باید توسط پزشک نوشته شود. پزشکان معمولاً با محتوای لازم و نحوه نگارش این نوع نامه‌ها آشنا هستند.
• مدارک مرتبط با مرخصی زایمان باید اسکن شده و از طریق سامانه سازمان تأمین اجتماعی بارگذاری شوند.
• در دوره مرخصی زایمان، افزایش حقوق برای فرد اعمال نمی‌شود.
• امکان ارسال فهرست بیمه برای کارمندان بیمارستان‌های خصوصی نیز وجود دارد.
• امکان لغو مرخصی زایمان و بازگشت به کار پیش از اتمام آن وجود دارد.
• این مرخصی تنها در زمان تعیین‌شده قبل یا بعد از زایمان قابل‌استفاده است و امکان بهره‌مندی از آن در زمان‌های دیگر وجود ندارد.

جمع‌بندی

در این مقاله خواندیم که مرخصی زایمان یکی از حمایت‌های قانونی مهم برای زنان و مردان شاغل است که باهدف حفظ حقوق شغلی و کمک به خانواده‌ها در دوره بارداری و پس از آن طراحی شده است. این مرخصی، ضمن تأمین حقوق و مزایای مرتبط با کار، ایمنی شغلی افراد را تضمین کرده و امکان بازگشت به کار با شرایط قبلی را فراهم می‌آورد. همچنین قوانین مرتبط با مرخصی زایمان برای مردان و زنان، به‌ویژه در موارد خاص مانند فرزندان دوقلو یا موارد بیمه‌ای، انعطاف‌پذیری لازم را ارائه می‌دهد.

رعایت شرایط و مدارک موردنیاز برای بهره‌مندی از این مرخصی الزامی است و هرگونه تخلف از سوی کارفرما قابل‌پیگیری قانونی خواهد بود. در مجموع، این قانون حمایتگر، به‌عنوان ابزاری برای تقویت نهاد خانواده و کاهش دغدغه‌های شغلی در این دوران مهم عمل می‌کند.

سوالات متداول

مرخصی زایمان چیست و چه اهمیتی دارد؟

مرخصی زایمان یکی از حمایت‌های قانونی است که به مادران و پدران شاغل اختصاص دارد تا بتوانند در دوران بارداری و پس از تولد فرزند از حقوق و مزایا بهره‌مند شوند.

مدت زمان مرخصی زایمان در ایران چقدر است؟

مدت این مرخصی برای مادران ۹ ماه است و برای دوقلوها یا چندقلوها به یک سال افزایش می‌یابد.

شرایط لازم برای دریافت مرخصی زایمان چیست؟

حداقل ۶۰ روز سابقه پرداخت حق بیمه و تأیید پزشک معتمد سازمان تأمین اجتماعی از شرایط اصلی دریافت مرخصی زایمان است.

چه مدارکی برای درخواست مرخصی زایمان نیاز است؟

مدارک شامل درخواست کتبی، شناسنامه مادر و نوزاد، گواهی ولادت، دفترچه درمانی، تأییدیه پزشک معتمد و خلاصه پرونده بیمارستان است.

حقوق و مزایای دوران مرخصی زایمان چگونه محاسبه می‌شود؟

معادل دو سوم آخرین حقوق مشمول بیمه در ۹۰ روز قبل از مرخصی، بر اساس تعداد روزهای استراحت محاسبه می‌شود.

آیا مرخصی زایمان جزو سابقه بیمه محسوب می‌شود؟

بله، این مرخصی به عنوان سابقه بیمه محاسبه می‌شود و بر بازنشستگی تأثیر مثبت دارد.

پس از اتمام مرخصی زایمان، چگونه به کار بازگردیم؟

طبق قانون، کارفرما موظف است فرد را با همان شرایط قبلی به شغل خود بازگرداند.

آیا در دوران مرخصی زایمان، عیدی و سنوات تعلق می‌گیرد؟

بله، عیدی و سنوات به‌طور کامل محاسبه و پرداخت می‌شود.

مرخصی زایمان برای پدران چگونه است و چه شرایطی دارد؟

پدران شاغل می‌توانند از ۳ روز مرخصی زایمان بهره‌مند شوند، مشروط بر اینکه همسرشان از مرخصی زایمان استفاده کند.

آیا در دوران مرخصی زایمان، امنیت شغلی حفظ می‌شود؟

بله، کارفرما حق اخراج فرد را تا ۲ سال پس از زایمان ندارد و امنیت شغلی تضمین شده است.

مرخصی زایمان برای دوقلوها و چندقلوها چقدر است؟

برای دوقلوها و چندقلوها مدت این مرخصی به یک سال افزایش می‌یابد.

آیا می‌توان بخشی از مرخصی زایمان را قبل از زایمان استفاده کرد؟

بله، مادران می‌توانند تا دو ماه از مرخصی زایمان را در دوران بارداری استفاده کنند.

نحوه ثبت مرخصی زایمان در لیست بیمه چگونه است؟

کارفرما موظف است مرخصی زایمان را در لیست بیمه به عنوان ایام تعلیق از کار ثبت کند.

نحوه اخذ کمک هزینه بارداری از تامین اجتماعی چگونه است؟

با ارائه مدارک مورد نیاز به سازمان تأمین اجتماعی، کمک هزینه بارداری به میزان دو سوم حقوق پرداخت می‌شود.

آیا کارفرما می‌تواند در دوران مرخصی زایمان، کارمند را اخراج کند؟

خیر، اخراج کارمند در دوره مرخصی زایمان غیرقانونی است و فرد می‌تواند از کارفرما شکایت کند.