تجزیه‌وتحلیل افقی صورت های مالی

تجزیه‌وتحلیل افقی صورت های مالی یکی از ابزارهای ارزشمند در دنیای مدیریت مالی است که به تحلیل‌گران و سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا تغییرات عملکرد مالی شرکت را در طول زمان بررسی کنند. این نوع تحلیل به طور خاص به مقایسه مقادیر مختلف در سال‌های مختلف می‌پردازد و از این طریق روندهای رشد، نقاط قوت و ضعف و همچنین فرصت‌های بالقوه را شناسایی می‌کند.

در این مقاله از وب‌سایت‌ نرم‌افزار حسابداری اوراش به بررسی مفهوم و اهمیت تحلیل افقی صورت‌های مالی، انواع روش‌های آن، و همچنین مثال‌های عملی با استفاده از ترازنامه می‌پردازیم. با استفاده از این تحلیل، می‌توانیم درک بهتری از عملکرد مالی گذشته و پیش‌بینی بهتر آینده یک شرکت داشته باشیم و در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری خود بیشتر دقت کنیم.

تجزیه‌وتحلیل افقی صورت های مالی چیست؟

تحلیل افقی صورت های مالی برای بررسی تغییرات یکپارچه در مؤلفه‌های مالی یک شرکت در طول زمان طراحی شده است. این تکنیک به تحلیل‌گران این امکان را می‌دهد که یک تصویر واضح از روندها و تغییرات کلیدی مالی به دست آورند. هدف اصلی از این تحلیل شناسایی نقاط قوت و ضعف شرکت در عملکرد مالی آن است. با استفاده از داده‌های مالی چند ساله، تحلیل افقی می‌تواند کسب‌وکار را در شناسایی الگوهای رشد یا کاهش کمک کند.

در زندگی روزمره تجاری، تحلیل افقی به کاربرانی چون مدیران، سرمایه‌گذاران و تحلیل‌گران مالی این امکان را می‌دهد که تصمیم‌گیری‌های بهتری در مورد تخصیص منابع، سرمایه‌گذاری و استراتژی‌های مالی انجام دهند. این تحلیل می‌تواند به‌عنوان یک ابزار پیش‌بینی در ارزیابی پتانسیل آینده یک شرکت نیز به کار گرفته شود.

فرمول و روش انجام تحلیل افقی صورت‌های مالی

برای انجام تحلیل افقی، یکی از ابتدایی‌ترین روش‌ها استفاده از فرمول شاخص‌گذاری است. در این روش هر سال به‌عنوان درصدی از سال پایه در نظر گرفته می‌شود. بدین صورت که سال پایه به‌عنوان ۱۰۰% در نظر گرفته می‌شود و سایر سال‌ها نسبت به آن به‌صورت درصدی محاسبه می‌شوند. به طور مثال، اگر درآمد یک شرکت در سال 1400 برابر با 10000 میلیون ريال باشد و در سال 1401 به 12000 میلیون ريال افزایش یابد، درصد تغییر به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:

فرمول تجزیه‌وتحلیل به روش افقی به‌صورت زیر است:

• مقایسه متوالی

۱۰۰ × دوره قبلی ÷ (دوره قبلی – دوره جاری)

• بررسی روند تغییرات

۱۰۰ × سال اول ÷ (سال اول – سال دوم)

۱۰۰ × سال اول ÷ (سال اول – سال سوم)

۱۰۰ × سال اول ÷ (سال اول – سال چهارم)

و….
این فرمول ساده و کارآمد به تحلیل‌گران این امکان را می‌دهد که رشد یا کاهش هر عنصر در صورت های مالی را در طول زمان مشاهده کنند و روندهای کلی را شناسایی نمایند.

جهت خرید نرم افزار به مشاوره نیاز دارید!؟

شماره تلفن همراه خود را وارد کنید کارشناسان ما با شما تماس خواهند گرفت.

نام و نام خوانوادگی(ضروری)

شماره همراه(ضروری)

Phone

این قسمت برای اهداف اعتبارسنجی است و باید بدون تغییر باقی بماند.

Δ

انتخاب سال پایه در تحلیل افقی صورت های مالی (ویژگی‌ها و تله‌ها)

انتخاب سال پایه در تحلیل افقی یک مرحله کلیدی و حساس است که می‌تواند بر روی نتیجه نهایی تحلیل تأثیر زیادی بگذارد. سال پایه معمولاً باید سالی باشد که شرایط مالی عادی و پایدار داشته باشد و از نظر اقتصادی بررسی آن مناسب باشد.

از ویژگی‌های مناسب انتخاب سال پایه می‌توان به:

• وجود اطلاعات مالی قابل‌اتکا
• عدم وجود رویدادهای غیرمترقبه (مثل بحران اقتصادی یا تغییرات ساختاری در صنعت) اشاره کرد.

بااین‌حال، انتخاب نادرست سال پایه ممکن است تحلیل را گمراه‌کننده کند. به‌عنوان‌مثال، اگر سال پایه در شرایط بحرانی انتخاب شود، ممکن است تصویر نادرستی از توانایی‌ها و روندهای مالی شرکت ارائه دهد. به همین خاطر، تحلیل‌گران باید بادقت سال پایه را انتخاب کنند و نسبت به تغییرات در داده‌ها و رویدادهای کلان اقتصادی حساس باشند.

نمایش عددی: اختلاف مقداری vs درصدی—چه زمانی کدام بهتر است؟

در تحلیل افقی، یکی از مباحث مهم انتخاب بین نمایش عددی به‌صورت اختلاف مقداری یا درصدی است. هر دو روش مزایا و معایب خاص خود را دارند. نمایش اختلاف مقداری معمولاً به شرح دقیق تغییرات عددی متمرکز است و برای بودجه‌ریزی و پیش‌بینی مورداستفاده قرار می‌گیرد. این نوع نمایش به تصمیم‌گیرندگان این امکان را می‌دهد که بفهمند که چه مقدار از یک مورد خاص (مثل درآمد، هزینه یا سود) افزایش یا کاهش‌یافته است و این می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های فوری بسیار مفید باشد.

به‌عکس، نمایش درصدی به دلیل تمرکز بر تغییرات نسبی در یک دوره زمانی خاص، غالباً توانایی بهتری در نشان‌دادن اثربخشی تغییرات دارد. این نوع تحلیل می‌تواند در مقایسه شرکت‌ها و ارزیابی عملکرد کلی صنایع که مقادیر مطلق متفاوتی دارند، مؤثرتر باشد. در واقع، انتخاب بین این دو بستگی به نیاز خاص تحلیلگر و وضعیت خاص داده‌ها دارد. تصمیم‌گیری صحیح می‌تواند بر اساس اهداف تحلیل و محرک‌های اصلی دست‌اندرکارانه لحاظ شود.

تحلیل افقی ترازنامه (صورت‌وضعیت مالی) با مثال عددی

تحلیل افقی ترازنامه یکی از رایج‌ترین ابزارها برای ارزیابی وضعیت مالی یک شرکت در طول زمان است. با استفاده از این تحلیل، می‌توانیم قدرت مالی شرکت، توانایی آن در مدیریت بدهی‌ها و حقوق مالکانه را بررسی کنیم. ترازنامه به ما نشان می‌دهد که شرکت چگونه می‌تواند دارایی‌ها و بدهی‌های خود را مدیریت کند و چگونه این عناصر مالی در طول زمان تغییر می‌کنند.

در این بخش، به طور خاص به تحلیل افقی ترازنامه خواهیم پرداخت. تحلیل‌های انجام‌شده در اینجا به ما کمک می‌کند تا روندهای کلیدی را در هر سه بخش پایه‌ای ترازنامه—دارایی‌ها، بدهی‌ها، و حقوق مالکانه—شناسایی کنیم. با استفاده از داده‌های عددی، ما به بررسی اثرات این تغییرات بر روی سلامت مالی شرکت خواهیم پرداخت.

دارایی‌های جاری و غیرجاری: الگوهای رشد و هشدارها

دارایی‌ها به دودسته جاری و غیرجاری تقسیم می‌شوند. دارایی‌های جاری شامل موجودی‌ها، حساب‌های دریافتی و نقدی است که معمولاً در کمتر از یک سال تبدیل به وجه نقد می‌شوند، درحالی‌که دارایی‌های غیرجاری شامل دارایی‌هایی است که برای مدت‌زمان طولانی‌تری در دست شرکت باقی می‌مانند، مانند املاک و ماشین‌آلات.

تحلیل افقی دارایی‌ها می‌تواند به شناسایی الگوهای رشد و هشدارها کمک کند. به‌عنوان‌مثال، اگر در دو سال متوالی دارایی‌های جاری افزایش یابند؛ اما دارایی‌های غیرجاری ثابت بمانند، این می‌تواند نشان‌دهنده یک استراتژی مثبت در مدیریت نقدینگی باشد. از طرف دیگر، اگر با کاهش در دارایی‌های جاری مواجه شویم، می‌تواند به معنای مشکلات نقدینگی در آینده نزدیک باشد.

در یک مثال عددی، فرض کنید دارایی‌های جاری شرکت در سال 1400 برابر با ۵۰۰۰ میلیون ريال و در سال 1401 به ۶۰۰۰ میلیون ريال افزایش یابد. این نشان‌دهنده یک افزایش ۲۰ درصدی است. حال فرض کنید، دارایی‌های غیرجاری از ۲۰۰۰۰ میلیون ريال به ۱۹۰۰۰ میلیون ريال کاهش یابد. این کاهش می‌تواند نیاز به بررسی عمیق‌تری داشته باشد تا دلایل کاهش این دارایی‌ها مشخص شود. بنابراین توجه به مفهوم و اثر تغییرات از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

بدهی‌های جاری/غیرجاری و اثر بر ریسک نقدینگی

بدهی‌ها نیز به دودسته جاری و غیرجاری تقسیم می‌شوند. بدهی‌های جاری به بدهی‌هایی اطلاق می‌شود که در مدت‌زمان کوتاهی (معمولاً کمتر از یک سال) باید پرداخت شوند، درحالی‌که بدهی‌های غیرجاری شامل بدهی‌هایی هستند که پرداخت آن‌ها بیش از یک سال زمان می‌برد. تحلیل افقی بدهی‌ها می‌تواند به شناسایی ریسک نقدینگی کمک کند که یکی از جنبه‌های حیاتی در مدیریت مالی است.

به‌عنوان‌مثال، اگر بدهی‌های جاری یک شرکت از ۳۰۰۰ میلیون ريال در سال 1400 به ۵۰۰۰ میلیون ريال در سال 1401 افزایش یابد، این می‌تواند نگران‌کننده باشد، به‌ویژه اگر درآمد همان شرکت در این مدت افزایش نیابد. به‌این‌ترتیب، تحلیلگران باید مراقب تغییرات قابل‌توجه در بدهی‌های جاری باشند، چرا که این تغییرات می‌توانند نشان‌دهنده تأثیرات منفی بر قدرت نقدینگی شرکت باشند. در مثال عددی، اگر نسبت بدهی به دارایی‌های جاری از ۰.۵ به ۰.۷ افزایش یابد، این نشان‌دهنده یک افزایش در ریسک نقدینگی است که مدیریت باید به‌سرعت به آن واکنش نشان دهد.

حقوق مالکانه و سود (زیان) انباشته: سیگنال‌های ساختاری

حقوق مالکانه بخش مهمی از ترازنامه است که نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری‌های مالکان و همچنین سودهای انباشته شده شرکت است. تحلیل افقی حقوق مالکانه می‌تواند به ما اطلاعات زیادی درباره سلامت مالی و سودآوری شرکت ارائه کند.

اگر حقوق مالکانه یک شرکت در چند سال متوالی افزایش یابد، این می‌تواند به معنای موفقیت شرکت در کسب سود باشد. به‌عکس، اگر حقوق مالکانه کاهش یابد، ممکن است نشانه نگران‌کننده‌ای از عدم موفقیت مالی باشد. برای درک بهتر از این مقوله، فرض کنید حقوق مالکانه یک شرکت در سال 1400 برابر با ۱۵۰۰۰ میلیون ريال و در سال 1401 به ۱۷۰۰۰ میلیون ريال افزایش یابد. این نشان می‌دهد که شرکت عملکرد خوبی داشته است و می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاران یا اعتباردهندگان کمک کند.

سود (زیان) انباشته نیز یک عنصر حیاتی در تحلیل افقی است. این بخش نشان‌دهنده سودهایی است که به‌جای توزیع به سهام‌داران، برای سرمایه‌گذاری مجدد در شرکت نگه داشته شده است. افزایش مداوم سود انباشته می‌تواند به‌مانند سیگنال مثبتی برای سرمایه‌گذاران و تحلیل‌گران تلقی شود.

همچنین در طرف مقابل عدم تقسیم مناسب سود می تواند ناشی از مشکلات نقدینگی باشد که باید گردش وجوه نقد مورد بررسی قرار بگیرد. همچنین عدم تقسیم سود می تواند برای طرح های توسعه باشد که محل تامین مالی آن منابع داخلی است که در این خصوص توجه به برنامه های انتشار یافته مدیران با اهمیت است.

تحلیل افقی صورت سود و زیان با مثال عددی

تحلیل افقی صورت سود و زیان به بررسی تغییرات مالی شرکت در طول زمان می‌پردازد. این تحلیل به‌ویژه در بررسی فروش، بهای تمام‌شده، حاشیه سود ناخالص و هزینه‌های اداری و فروش حائز اهمیت است. برای مثال، فرض کنیم که فروش یک شرکت در سال 1400 برابر با ۱۰0۰ میلیون ريال و در سال 1401 به ۱۲0۰ میلیون ريال افزایش‌یافته است. این نشان‌دهنده افزایش ۲۰ درصدی در فروش است. همچنین بهای تمام‌شده همان دوره از ۷0۰ میلیون ريال به ۸۵0 میلیون ريال تغییر کرده است؛ بنابراین حاشیه سود ناخالص شرکت از ۳۰ درصد به 29.2 درصد کاهش پیدا کرده است که می‌تواند نشانه‌ای از بالارفتن هزینه‌ها در مقایسه با فروش باشد.
هزینه‌های اداری و فروش نیز به‌صورت افقی باید بررسی شوند تا عملکرد بخش اداری و فروش را نیز مورد بررسی قرار دهیم. فرض کنید هزینه‌های اداری در سال 1400 برابر با ۱0۰ میلیون ريال و در سال 1401 به ۱۲0 میلیون ريال افزایش یابد. این افزایش به ۲۰ درصد می‌رسد که ممکن است نشان‌دهنده افزایش غیرضروری هزینه‌ها باشد که باید کنترل شود. درصورتی‌که این هزینه‌ها نسبت به فروش افزایش یابد، می‌تواند بر حاشیه سود خالص تأثیر منفی بگذارد. در واقع، سایر درآمدها و هزینه‌ها، به‌ویژه هزینه مالی، باید موردتوجه قرار گیرند. اگر هزینه مالی از ۵۰۰۰ میلیون ريال به ۶۰۰۰ میلیون ريال افزایش یابد، این به معنی کاهش سود است. سود واقعی و استمرار آن باید باتوجه‌به جریان‌های نقدی و درآمدهای پایدار تحلیل شود. به‌این‌ترتیب، تحلیل افقی صورت سود و زیان ابزاری حیاتی برای شناسایی الگوها و روندهای عملکرد مالی است.

تحلیل افقی صورت جریان وجوه نقد (بخش مغفول اما حیاتی)

تحلیل افقی صورت جریان وجوه نقد به ما این امکان را می‌دهد که درک بهتری از نقدینگی و جریان‌های مالی یک شرکت در طول زمان داشته باشیم. درحالی‌که شرکت‌ها غالباً بر سود خالص متمرکز می‌شوند، جریان وجوه نقد به ما اطلاعات عمیق‌تری درباره نحوه مدیریت منابع مالی ارائه می‌دهد. این نوع تحلیل می‌تواند نشان‌دهنده قدرت واقعی یک شرکت در تأمین مالی فعالیت‌های خود و همچنین ظرفیت برآورده‌کردن تعهدات مالی باشد.

جریان‌های عملیاتی، سرمایه‌گذاری و تأمین مالی در گذر زمان

جریان‌های عملیاتی، سرمایه‌گذاری و تأمین مالی به‌عنوان سه بخش مهم صورت جریان وجوه نقد تحت تحلیل افقی قرار می‌گیرند. جریان‌های عملیاتی نشان‌دهنده توانایی یک شرکت در تولید وجه نقد از عملیات اصلی خود است. برای مثال، اگر در سال 1400 جریان وجوه نقد عملیاتی شرکت برابر با ۲۰ میلیون ريال و در سال 1401 به ۲۵ میلیون ريال افزایش یابد، این نشان‌دهنده رشد در جریان های نقدی عملیاتی شرکت است.
جریان‌های سرمایه‌گذاری نیز نشان‌دهنده مبلغی هستند که شرکت صرف خرید یا فروش دارایی‌ها می‌کند. اگر یک شرکت یک سال ۱0۰ میلیون ريال در تولید تجهیزات جدید سرمایه‌گذاری کند و در سال بعد هیچ سرمایه‌گذاری نداشته باشد، باید به تجزیه‌وتحلیل بیشتر روی‌آوریم تا درک کنیم چه عواملی در این تصمیم نقش داشته است. در حقیقت، جریان‌های تأمین مالی شامل وجوه دریافتی برای تأمین‌ مالی و یا بازپرداخت بدهی‌ها هستند و با استفاده از این اطلاعات، می‌توان ارزیابی دقیق‌تری از نحوه مدیریت تامین مالی یک شرکت انجام داد.

چرا روند «نقد» ممکن است با سود هم‌جهت نباشد؟

یکی از نکات مهم در تحلیل صورت جریان وجوه نقد این است که ممکن است روند نقد با روند سود هم‌جهت نباشد. هنگامی که یک شرکت سودهای قابل‌توجهی را ثبت می‌کند، این ممکن است به این معنا نباشد که واقعاً وجه نقد کافی در اختیار دارد. به‌عنوان‌مثال، یک شرکت می‌تواند رقم بالایی از فروش را گزارش کند؛ اما باتوجه‌به عدم دریافت وجه نقد از مشتریان، با مشکلات نقدینگی مواجه شود.

عوامل مختلفی می‌توانند در این عدم تطابق نقش داشته باشند، از جمله فروش‌های اعتباری، تأخیر در دریافت وجوه و هزینه‌های غیرنقدی. به همین دلیل، تحلیلگران باید به‌دقت هر دو صورت سود و زیان و جریان وجوه نقد را بررسی کنند تا ارزیابی دقیقی از وضعیت مالی یک شرکت داشته باشند.

تعدیل تورمی در تحلیل افقی صورت‌های مالی

بررسی تعدیل تورمی در تحلیل افقی مالی به ما کمک می‌کند تا ارقام واقعی را واقعی‌سازی کنیم و از رسمیت دادن به اعداد اشتباه جلوگیری کنیم. باتوجه‌به اینکه نرخ تورم در کشورهای مختلف می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر روی قدرت خرید و ارزش واقعی درآمدها و هزینه‌ها داشته باشد، تعدیل ارقام بر اساس نرخ تورم ضروری است.

برای انجام این تعدیل، یکی از روش‌های ساده، استفاده از شاخص قیمت‌ها است. در واقع، با استفاده از شاخص‌های قیمت مانند CPI (شاخص قیمت مصرف‌کننده)، می‌توان ارقام سال‌های مختلف را به یک سال پایه استاندارد تبدیل کرد. این امر به ما کمک می‌کند تا تغییرات واقعی را در طول زمان شناسایی کنیم و تصمیم‌های مبتنی بر داده‌های معتبر را اتخاذ کنیم.

اما خطاهای رایج در این رویکرد شامل انتخاب نادرست سال پایه، استفاده از شاخص‌های نامناسب و عدم توجه به تغییرات منطقه‌ای یا فصلی است. برای مثال، استفاده از فروش به‌عنوان یک معیار نادرست در شرایط متفاوت بازار ممکن است باعث بالندگی محاسبات شود و تصویر اشتباهی از عملکرد واقعی شرکت ارائه دهد. بنابراین، دقت در فرایند تعدیل و انتخاب مناسب ابزارهای تحلیلی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

اثر فصل‌ها و چرخه‌ها: هموارسازی تحلیل افقی

یکی از چالش‌های بزرگ در تحلیل افقی صورت های مالی، تأثیر فصل‌ها و چرخه‌های اقتصادی بر روی داده‌هاست. فعالیت‌های تجاری بسیاری از شرکت‌ها تحت‌تأثیر فصل‌های مختلف و شرایط اقتصادی قرار دارد. به همین دلیل، ضروری است که تحلیلگران بادقت بیشتری این عوامل را در نظر بگیرند و از هموارسازی داده‌ها استفاده کنند.

فعالیت‌های فصلی و هموارسازی داده‌ها

شرکت‌ها معمولاً در فصل‌های مختلف عملکرد متفاوتی دارند. به‌عنوان‌مثال، یک شرکت خرده‌فروشی ممکن است در فصل تعطیلات به فروش بسیار بالاتری دست یابد، درحالی‌که در فصل‌های کم تقاضا با کاهش شدید فروش مواجه شود. تحلیل افقی داده‌ها در چنین شرایطی باید با درنظرگرفتن این نوسانات انجام شود تا تصویر واقعی‌تری از عملکرد مالی ارائه گردد.

هموارسازی داده‌ها می‌تواند با استفاده از میانگین‌های متحرک یا روش‌های وزنی انجام شود تا اثرات فصلی و چرخه‌ای کاهش یابد. این نوع تحلیل به تحلیلگران این امکان را می‌دهد که روندهای واقعی و پایدار را شناسایی کنند و به موقعیت‌های تجاری و اقتصادی واکنش نشان دهند.

پرهیز از برداشت‌های اشتباه در دوره‌های کوتاه

تحلیل افقی در دوره‌های کوتاه ممکن است نتایج گمراه‌کننده‌ای ارائه دهد، به‌خصوص اگر چرخه‌های فصلی یا دیگر نوسانات اقتصادی نادیده گرفته شود. تحلیلگران باید مراقب باشند که صرفاً به تغییرات کوتاه‌مدت و جزئیات توجه نکنند، بلکه باید به تغییرات بلندمدت و روندهای کلی تمرکز نمایند.

به‌عنوان‌مثال، اگر یک شرکت در یک فصل به دلیل یک رویداد خاص موفق شود، صرفاً بر اساس آن الگو برای سال‌های آینده قضاوت نکنید. ممکن است این موفقیت موقتی باشد و نتایج واقعی در پی آن تغییر کند؛ بنابراین، تحلیلگران باید برای تحلیل بهتر، داده‌ها را در دوره‌های طولانی‌تر و درنظرگرفتن شرایط اقتصادی کلی موردبررسی قرار دهند.

تحلیل افقی بین شرکتی (بنچمارک): مقایسه با رقبا و صنعت

تحلیل افقی بین شرکتی یا بنچمارک به ما این امکان را می‌دهد تا عملکرد یک شرکت را در مقایسه با رقبا و میانگین صنعت مورد ارزیابی قرار دهیم. این نوع تحلیل نه‌تنها به شناسایی نقاط قوت و ضعف شرکت در بازار کمک می‌کند، بلکه می‌تواند نشان‌دهنده فرصت‌های بالقوه و تهدیدهای موجود نیز باشد.

همگن‌سازی سال مالی، استانداردهای گزارشگری و طبقه‌بندی‌ها

یکی از چالش‌های اصلی در انجام تحلیل افقی بین شرکتی، همگن‌سازی سال مالی و استانداردهای گزارشگری است. شرکت‌ها ممکن است از سال‌های مالی متفاوت، الگوهای مختلفی برای گزارشگری مالی استفاده کنند که این موضوع می‌تواند بر تحلیل‌های مقایسه‌ای تأثیر منفی بگذارد. همچنین، دسته‌بندی‌های مختلف مالی ممکن است در صنایع مختلف متنوع باشد.

برای ایجاد یک مقایسه مؤثر، ضروری است که تحلیلگران اطلاعات مالی را بر اساس استانداردهای یکسان همگن‌سازی کنند. این شامل تطبیق گزارش‌های مالی با اصول حسابداری عمومی پذیرفته‌شده (GAAP) یا استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) است. این امر به تحلیلگران کمک می‌کند تا تصویر شفافی از جایگاه هر شرکت در شرایط رقابتی ارائه دهند.

ساخت «شاخص روند» برای چند شرکت و خوانش سریع

با استفاده از تجزیه‌وتحلیل بین شرکتی، معمولاً از «شاخص روند» استفاده می‌شود. این نوع شاخص‌ها با استفاده از داده‌های مالی شرکت‌های مختلف به‌صورت یکجا، روندهای کلی را نشان می‌دهند. برای مثال، با ساخت یک شاخص روند برای چندین شرکت در یک صنعت خاص، می‌توان عملکرد مالی آنها را در طول زمان مقایسه کرده و به‌سرعت به نقاط قوت و ضعف هر شرکت پی برد. شاخص‌های روند می‌توانند شامل درصد تغییر در فروش، سود خالص، یا دیگر معیارهای کلیدی مانند حاشیه سود باشد.

این اطلاعات به تحلیلگران و مدیران اجازه می‌دهد تا عملکرد یک شرکت را نه‌تنها در مقایسه با خود بلکه در مقایسه با سایر رقبای اصلی در بازار ارزیابی کنند. برای ایجاد شاخص روند مؤثر، لازم است از داده‌های مالی معتبر و به‌روز استفاده شود و همچنین تحلیل‌ها به‌صورت دوره‌ای انجام شوند تا تغییرات و روندهای جدید شناسایی گردند. این فرایند به تصمیم‌گیری‌های استراتژیک و شناسایی فرصت‌های توسعه‌ای کمک می‌کند. بدین ترتیب، تحلیل افقی بین شرکتی ابزاری حیاتی برای ارزیابی رقابتی و بقا در بازارهای متغیر محسوب می‌شود.

تفاوت تحلیل افقی و عمودی صورت‌های مالی (و زمان استفاده از هرکدام)

تحلیل افقی و عمودی دو رویکرد متفاوت برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات مالی یک شرکت محسوب می‌شوند. تحلیل افقی که به تحلیل تغییرات در عملکرد مالی طی زمان می‌پردازد، بر اساس مقایسه اعداد و نتایج مالی در سال‌های مختلف انجام می‌شود. به‌این‌ترتیب، تحلیلگران می‌توانند روندهای رشد، رفتار هزینه‌ها و بازده‌های مالی را شناسایی کنند و تحولات عمده در وضعیت مالی شرکت را تحت‌نظر داشته باشند. با این روش، می‌توان تأثیر بلاتکلیفی‌های اقتصادی، تغییرات بازار و استراتژی‌های کسب‌وکار را بر روی عملکرد مالی شرکت مشاهده کرد.

در مقابل، تحلیل عمودی به‌جای بررسی زمان، بر روی ساختار صورت مالی در یک تاریخ خاص تمرکز دارد. تحلیلگران در این رویکرد نسبت‌ها و مقادیر اقلام مختلف را به یک کل یا مقادیر پایه نسبت می‌دهند. به‌عنوان‌مثال، در تحلیل عمودی صورت سود و زیان، هر قلم به فروش کل به‌عنوان درصدی بیان می‌شود که این امر به تحلیلگران این امکان را می‌دهد تا بفهمند هر بخش چه میزانی از درآمد را تشکیل می‌دهد. در واقع، تحلیل عمودی به شناسایی نقاط قوت و ضعف ساختاری شرکت کمک شایانی می‌کند و معمولاً برای مقایسه بین شرکت‌ها در یک صنعت خاص کاربرد دارد.

از لحاظ زمانی، تحلیل افقی معمولاً در شرایطی که تغییرات زمانی و روندها مهم هستند، از جمله در گزارش‌های فصلی یا سالانه، بسیار کارآمد است. درحالی‌که تحلیل عمودی زمانی کاربرد دارد که نیاز به بررسی جزئیات ساختاری و مقایسه‌های بین شرکتی وجود داشته باشد. به‌این‌ترتیب، هر دو نوع تحلیل مکمل یکدیگر هستند و انتخاب بین آن‌ها بستگی به اهداف تحلیلگران و نوع اطلاعات در دسترس دارد.

اشتباهات رایج در تحلیل افقی صورت های مالی (و راه‌حل‌ها)

تحلیل افقی می‌تواند اطلاعات باارزشی را بنام تحلیلگران ارائه دهد، اما این روش نیز دچار اشتباهاتی می‌شود که می‌تواند نتایج تحلیل را مخدوش کند. درک این اشتباهات و راه‌حل‌های آن‌ها برای انجام یک تحلیل دقیق ضروری است.

 انتخاب اشتباه سال پایه (سال بحرانی/غیرعادی)

یکی از اشتباهات رایج در تحلیل افقی، انتخاب نادرست سال پایه برای مقایسه است. اگر سال پایه به طور تصادفی انتخاب شود یا شامل وقایع غیرمعمول باشد، ممکن است نتایج نادرستی به دست آید. به‌عنوان‌مثال، درصورتی‌که یک بحران اقتصادی یا یک مورد خاص در سال پایه وجود داشته باشد، تأثیر آن بر نتایج سال‌های بعدی می‌تواند به تحلیل‌های گمراه‌کننده منجر شود. برای حل این مسئله، تحلیلگران باید از سال‌های عادی با عملکرد مالی متنوع و تحت شرایط عادی انتخاب کنند و اطمینان حاصل کنند که سال پایه نماینده مناسبی از داده‌های مالی شرکت است.

 نادیده‌گرفتن تغییرات طبقه‌بندی/استاندارد حسابداری

تغییرات در رویکردهای حسابداری و طبقه‌بندی اقلام نیز می‌تواند بر تحلیل افقی تأثیرگذار باشد. اگر شرکت از یک سال‌به‌سال دیگر استانداردها یا طبقه‌بندی‌های حسابداری را تغییر دهد، این امر ممکن است منجر به نادرست بودن مقایسه‌ها شود. برای جلوگیری از این اشتباه، تحلیلگران باید دقت کنند و تغییرات حسابداری را در تحلیل‌های خود لحاظ کنند و در صورت نیاز، تعدیلاتی را در داده‌ها انجام دهند تا مقایسه‌ها صحیح و قابل‌اعتماد باقی بمانند.

 قضاوت از روی درصدهای بزرگِ اقلام کوچک

توجه به درصدهای بزرگ در اقلام کوچک نیز می‌تواند منجر به قضاوت‌های نادرست شود. به‌عنوان‌مثال، اگر هزینه‌ای کوچک بخواهد نسبت به هزینه‌های کل یک اندازه‌گیری بزرگ نشان دهد، این ممکن است گمراه‌کننده باشد. برای حل این مشکل، تحلیلگران باید به‌دقت به‌اندازه هر قلم توجه داشته باشند و تأثیر واقعی آن بر کل را درک کنند تا تصمیمات مالی نادرستی اتخاذ نشود.

 مقایسه بدون تعدیل تورمی یا همسان‌سازی فصلی

تحلیل افقی که برای مقایسه عملکرد مالی در دوره‌های مختلف انجام می‌شود، در صورت عدم تعدیل برای تورم و همسان‌سازی فصلی ممکن است گمراه‌کننده باشد. بدون این اصلاحات، تحلیلگران ممکن است نتوانند روندهای واقعی را شناسایی کنند. ضروری است که تحلیلگران با استفاده از روش‌های موجود، ارقام را تعدیل کنند و هم‌زمان به فصول مختلف توجه داشته باشند تا تصویر روشن‌تری از عملکرد واقعی شرکت به دست آورند.

چک‌لیست اجرایی تحلیل افقی صورت‌های مالی

برای انجام تحلیل افقی صورت های مالی مؤثر، ایجاد یک چک‌لیست اجرایی می‌تواند بسیار مفید باشد. این چک‌لیست باید شامل مواردی مانند شناسایی سال‌های پایه مناسب، بررسی روندهای کلیدی در ارقام مالی، توجه به تغییرات طبقه‌بندی‌های حسابداری و اطمینان از تعدیل ارقام برای تورم و شرایط فصلی باشد.

علاوه بر این، تحلیلگران باید مقایسه‌های خود را بر اساس معیارهای استانداردسازی شده، مانند استفاده از نسبت‌های مالی، به انجام برسانند. در نهایت، سازمان‌دهی و مستندسازی نتایج تحلیل و به‌اشتراک‌گذاری آن‌ها با ذی‌نفعان، به توسعه اطلاع‌رسانی و تصمیم‌گیری بهتر در سطح مدیریتی کمک می‌کند.

جمع‌بندی

تحلیل افقی صورت های مالی یکی از ابزارهای کلیدی برای ارزیابی عملکرد مالی یک شرکت در طول زمان است. باوجود مزایای زیاد این روش، اشتباهات متداولی وجود دارند که می‌توانند نتایج تحلیل را تحت‌تأثیر قرار دهند. با آگاهی از این اشتباهات و رعایت استانداردهای مناسب در تحلیل، می‌توان از امکانات موجود به بهینه‌ترین شکل بهره‌برداری کرد. در نهایت، استفاده از یک چک‌لیست اجرایی مختصر می‌تواند به تحلیلگران کمک کند تا با اطمینان بیشتری به بررسی اطلاعات مالی بپردازند و تصمیمات بهتری برای بهبود عملکرد شرکت اتخاذ نمایند. همچنین در تحلیل اطلاعات مالی تنها توجه به نسبت های به دست آمده کافی نمی باشد و باید به جنبه های مختلف و آثار رویدادها و سایر اطلاعات توجه کافی داشته باشید.