حسابداری تعهدی چیست؟

حسابداری بر مبنای تعهدی در حقیقت یکی از روش‌های حسابداری است که تمامی هزینه‌ها و درآمدهای یک کسب‌وکار را صرف‌نظر از زمان دقیق دریافت و پرداخت وجه نقدشان شناسایی می‌کند و به ثبت می‌رساند. این شیوه از حسابداری مناسب کسب‌وکارهایی است که روزانه تراکنش‌ها و معاملات مالی متعددی دارند. در این مقاله با حسابداری تعهدی و تفاوت‌های کلیدی آن با حسابداری نقدی آشنا می‌شویم.

حسابداری تعهدی

حسابداری تعهدی، یکی از روش حسابداری است که در آن، هزینه‌ها و درآمدهای یک کسب‌وکار، صرف‌نظر از زمان دریافت و پرداخت وجه نقدشان، شناسایی می‌شوند و به ثبت می‌رسند. شفاف‌سازی هزینه‌ها و درآمد شرکت‌ها، از اصلی‌ترین اهداف انجام این روش است. گزارش‌های مالی که با روش حسابداری تعهدی تدوین می‌شوند، به حسابرسان و حسابداران دولتی، امکان محاسبه دقیق هزینه‌کرد و عملکرد سازمان را می‌دهند. در چنین شرایطی، شناسایی مخارج کسب‌وکار و سازمان، بسیار راحت‌تر است. به زبان دیگر، در حسابداری بر مبنای تعهدی، یک شرکت فرضی برای ثبت رویداد منتظر زمان وقوع آن نخواهد ماند و به‌محض انجام، رویداد موردنظر در دفتر به ثبت می‌رسد.

حسابداری تعهدی چگونه کار می‌کند؟

به‌طور کلی حسابداری بر مبنای تعهدی به این شکل کار می‌کند: رویدادهای اقتصادی و معاملات به‌جای پرداخت یا دریافت، از طریق تطبیق هزینه‌ها با درآمدها هنگام وقوع معامله، شناسایی می‌شوند و به ثبت می‌رسند. این روش، یعنی حسابداری تعهدی، اجازه می‌دهد تا جریان‌های نقدی ورودی یا خروجی کنونی با جریان‌ها یا جریان‌های نقدی مورد انتظار در آینده ترکیب شود. به کمک این روش، تصویر دقیق‌تری از وضعیت مالی یک شرکت در شرایط فعلی، ارائه خواهد شد.

ویژگی‌های حسابداری تعهدی

می‌توان گفت که اصل تطابق درآمدها و هزینه‌ها یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های حسابداری بر مبنای تعهدی است. در ادامه این مقاله، تعدادی از ویژگی‌های حسابداری تعهدی را برمی‌شمریم:

• پیروی از اصل تطابق درآمدها و هزینه‌ها
• شناسایی و ثبت رویدادهای مالی از قبیل درآمدها، هزینه‌ها، بدهی‌ها و طلب‌ها در دوره مالی
• ارزیابی بهتر عملکرد واقعی یک سازمان
• امکان برنامه‌ریزی بهتر برای کسب‌وکار یا سازمان

استفاده از اصول و استانداردها

حسابداری بر مبنای تعهدی به اصول و استانداردهای حسابداری مشخصی پایبند است که توسط سازمان‌های نظارتی مثل هیئت استانداردهای حسابداری مالی (FASB) یا سازمان بین‌المللی استانداردهای حسابداری (IASB) تعیین می‌شوند.

ارائه دقیق‌تر از وضعیت مالی

به دلیل شناسایی به‌موقع درآمدها و هزینه‌ها، این روش می‌تواند تصویر دقیقی از وضعیت مالی بنگاه اقتصادی ارائه دهد.

پیچیدگی بیشتر

حسابداری بر مبنای تعهدی نسبت به حسابداری نقدی پیچیده‌تر است و نیاز به سیستم‌های حسابداری قوی‌تر و دقیق‌تر دارد.

افزایش دقت گزارشگر مالی

به دلیل انعکاس تمامی تعهدات و درآمدهای دوره‌ای، اطلاعات مالی ارائه شده به تصمیم‌گیرندگان دقیق‌تر و جامع‌تر خواهد بود.

انعکاس بدهی‌ها و دارایی‌های تعهد شده

در حسابداری بر مبنای تعهدی، تمامی بدهی‌ها و دارایی‌های تعهد شده (مثل حساب‌های دریافتنی و حساب‌های پرداختنی) در دفاتر مالی شناسایی می‌شوند.

مزایای حسابداری تعهدی

ثبت دقیق هزینه‌ها و درآمدهای سازمان، یکی از بزرگ‌ترین مزایای استفاده از حسابداری تعهدی در کسب و کارهاست. به این دلیل که حسابداری تعهدی عموما در اداره ها و ارگان های دولتی کاربرد دارد، بنابراین صحت و دقت گزارش‌های مالی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اما آیا مزایای حسابداری تعهدی تنها به همین موارد ختم می‌شود؟ به‌کارگیری روش حسابداری تعهدی در سازمان، چه ویژگی‌هایی را به سیستم کسب‌وکار اضافه می‌کند؟ به صورت خلاصه، برخی از بارزترین ویژگی‌های حسابداری تعهدی عبارت‌اند از:

• فزونی صحت، درستی و اعتبار صورت‌ها و گزارش‌های مالی اساسی
• آسان‌تر شدن گزارش‌گری‌های مالی
• مدیریت آسان و راحت مطالبات و بدهی‌ها
• ارتقا و بهبود سطح پاسخ‌گویی مدیریت مالی یک سازمان یا کسب‌وکار
• افزایش کارایی و اثربخشی عملکرد منابع سازمانی
• مشخص شدن هزینه‌ها و درآمدهای واقعی در دوره‌های مالی مختلف
• آشکارشدن هزینه تمام‌ شده پروژه‌ها
• امکان سنجش و ارزیابی سازمان بر اساس شاخص‌های مالی

معایب حسابداری تعهدی

به کارگیری روش تعهدی در امور مالی و حسابداری یک سازمان، در کنار مزایا و نکات مثبتی که دارد، معایب و کاستی‌هایی نیز به‌همراه خواهد داشت. تعدادی از معایب روش حسابداری تعهدی عبارتند از:

• ممکن است شرکت‌ها و کسب‌وکارهایی که کارکنان کمی دارند و در مقیاس‌های کوچک فعالیت می‌کنند، برای مدیریت امور مالی و حسابداری خود با این روش، دچار چالش شوند. شرکت‌های بزرگی که توانایی به‌کارگیری حسابداری تعهدی را دارند، کارکنانی دارند که وظیفه گزارش تراکنش‌های مالی و ردیابی آن‌ها را بر عهده گرفته‌اند.
• حسابداری تعهدی، به‌منظور ارائه آمار دقیق، نیازمند جمع آوری حداقل ماهانه یک گزارش از درآمد و هزینه‌های مجموعه است. در صورتی که فاصله و وقفه‌ای میان تهیه صورت‌های مالی رخ دهد، امکان به‌هم‌ریختن نظم حساب‌وکتاب‌های مجموعه وجود دارد.
• یکی دیگر از معایب حسابداری تعهدی، مربوط به موضوع مالیات است. در این روش حسابداری شرکت موظف است روی پولی که هنوز دریافت نکرده‌است، مالیات بپردازد.

پیچیدگی

حسابداری تعهدی ممکن است بسیار پیچیده باشد، زیرا نیاز به استفاده از استانداردها، قوانین و تکنیک‌های محاسباتی مختلف دارد. این موضوع می‌تواند برای بنگاه‌ها، به‌ویژه کسب‌وکارهای کوچک، مشکل‌ساز باشد.

اعتبار زمانی

حسابداری تعهدی به معنای شناسایی تعهدات و وضعیت‌های مالی زمانی از طریق اصول محاسباتی مشخص است. اما تعیین اعتبار زمانی به دلیل عوامل خارجی مثل تغییرات در نرخ ارز، قیمت‌ها و غیره ممکن است دشوار باشد.

تأخیر در تصمیم‌گیری

ممکن است حسابداری تعهدی باعث تأخیر در تصمیم‌گیری شود، زیرا فرآیند شناسایی، اندازه‌گیری و گزارش دقیق تعهدات و وضعیت‌های مالی زمان‌بر است. در برخی موارد، این تأخیر می‌تواند موجب ایجاد مشکلات بیشتر در مدیریت بنگاه شود.

محاسبه قیمت سنجی مجدد

تغییر در قیمت‌ها و نرخ‌ها ممکن است به محاسبه مجدد ارزش تعهدات و وضعیت‌های مالی بنگاه منجر شود. این موضوع می‌تواند به تغییرات مکرر و پیچیده در گزارش‌های مالی بنگاه منجر شود.

محدودیت‌ها در حسابرسی

حسابداری از نوع تعهدی ممکن است باعث افزایش پیچیدگی حسابرسی شود. حسابرسان باید از صحت و قابلیت اعتماد گزارش‌های مالی که شامل اطلاعات تعهداتی می‌شوند، مطمئن شوند که این موضوع می‌تواند زمان‌بر و هزینه‌بر باشد.

در این بخش از مقاله، تعدادی از معایب حسابداری از نوع تعهدی را ذکر کریم. لازم به ذکر است که تعدادی از این معایب به‌کمک مدیریت درست و اصولی امور مالی و برنامه‌ریزی دقیق، به‌سادگی مرتفع می‌شوند. در حسابداری تعهدی، ثبت درآمد از طریق استفاده نرم‌افزارهای حسابداری پیشرفته، مانند نرم افزار حسابداری اوراش، مدیریت و ساماندهی امور مالی را بسیار ساده تر می‌کند.

انواع حساب‌های تعهدی

انواع حساب‌های تعهدی عبارت‌اند از:

1. تعهدات مالی کوتاه‌مدت: این نوع تعهدات شامل بدهی‌هایی است که باید در مدت یک سال یا کمتر پرداخت شوند. به‌عنوان مثال، بدهی‌های تامین‌کنندگان، مالیات‌های پرداخت‌نشده و حقوق و دستمزد پرداخت‌نشده به کارکنان.
2. تعهدات مالی بلندمدت: این نوع تعهدات شامل بدهی‌هایی است که بیش از یک سال زمان برای پرداخت دارند. این ممکن است شامل تسهیلات اعتباری، اجاره بلندمدت، وام‌های بلندمدت و تامین اجتماعی بلندمدت باشد.
3. پس‌انداز مشتریان و تعهدات نجات مشتریان: این حساب‌ها، تعهدات شرکت‌ها نسبت به مشتریان را نشان می‌دهند. برای مثال، تعهدات مرتبط با ارائه خدمات و کالاها پس از فروش، تعهدات گارانتی و تعهدات نجات.
4. تعهدات زمین و تعهدات زباله‌های بی‌حاصل: این حساب‌ها نشان‌دهنده تعهدات شرکت‌ها نسبت به محیط زیست و منابع طبیعی هستند. به عنوان مثال، هزینه‌های ایجاد، رفت‌وآمد و بازیافت زباله، هزینه‌های آلودگی محیط زیست و غیره.
5. تعهدات مالی مستقبلی: این نوع تعهدات مرتبط با تعهدات مالی هستند که بنگاه در آینده باید پرداخت کند و به آن‌ها در حال حاضر مبالغی تخصیص داده شده است. به عنوان مثال، هزینه‌های بازنگری و تعمیرات آینده، هزینه‌های بازنگری تعهدات بازنگری‌نشده و غیره.

تفاوت بین حسابداری تعهدی و نقدی چیست؟

حسابداری نقدی و تعهدی دو موضوع در حسابداری‌اند که تفاوت‌های بسیاری با یکدیگر دارند. در حسابداری نقدی، تمامی معاملات و تراکنش‌های مالی تنها در صورت تبادل وجه نقد شناسایی می‌شوند و در اسناد مالی مجموعه به‌ثبت می‌رسند. کلیدی‌ترین تفاوت میان حسابداری نقدی و حسابداری تعهدی، زمان شناسایی درآمد و هزینه‌های مجموعه است.

به‌کمک حسابداری نقدی می‌توان به سرعت درآمدها و هزینه‌ها را شناسایی کرد؛ اما در حسابداری تعهدی درآمد و هزینه‌های پیش‌بینی‌شده یک مجموعه یا سازمان بررسی می‌شوند. هر دو نوع حسابداری در پیش‌برد امور مالی شرکت‌ها اهمیت دارد و استفاده می‌شود، اما حسابداری نقدی در شرکت‌ها یا مجموعه‌های بزرگی که روزانه تراکنش‌ها و معاملات مالی متعددی دارند کارآمد نیست و حسابداری تعهدی اولویت دارد.

جمع بندی

در این مقاله از وبلاگ اوراش، با حسابداری از نوع تعهدی آشنا شدیم و مزایا و معایب آن را ذکر کردیم. در ادامه مقاله نیز با ویژگی‌های این شیوه از حسابداری و تفاوت آن با حسابداری نقدی آشنا شدیم. شما چه تفاوت‌های دیگری میان حسابداری تعهدی و نقدی سراغ دارید؟

سوالات متداول

اهمیت حسابداری تعهدی در چیست؟

حسابداری تعهدی با شناسایی درآمدها و هزینه‌ها در زمان تحقق آن‌ها، بدون توجه به زمان دریافت یا پرداخت وجه نقد، تصویری دقیق‌تر و واقعی‌تر از وضعیت مالی و عملکرد یک سازمان ارائه می‌دهد و به تصمیم‌گیری‌های مالی بهتر کمک می‌کند.

 ویژگی‌های حسابداری تعهدی چیست ؟

ویژگی‌های حسابداری تعهدی شامل شناسایی درآمدها و هزینه‌ها در زمان تحقق، تطابق درآمدها با هزینه‌های مربوطه، ارائه تصویر دقیق‌تر از عملکرد مالی، و امکان ارزیابی بهتر نقدینگی و تعهدات مالی است.