در سالهای اخیر یکی از این مشکلات اقتصادی جامعه که شاهد آن هستیم تورم است که تبعات بسیار زیادی بر معیشت مردم داشته و باعث کاهش قدرت خرید مصرف کننده شده است.
حسابداری تورمی
به عبارت دیگر میتوان تورم را افزایش سطح عمومی قیمتها، کاهش قدرت خرید مردم در یک بازه زمانی مشخص تعریف کرد. افراد در زمان تورم تمایل زیادی به خرج کردن پول بی ارزش دارند، این تمایل به خرج کردن منجر به گردش پول بیشتر شده و افراد کمتر به سرمایه گذاری و راه اندازی کسب و کار می پردازند. از آثار تورم به خصوص در اشخاص حقوقی، اثرگذاری آن در صورت سود و زیان است، به نحوی که ارزش داراییهای شرکت را افزایش داده در حالی که در عملکرد و سودآوری آن اتفاقی رخ نداده باشد. در چنین شرایطی بدون احتساب تغییر سطح قیمتها در صورتهای مالی، سود شناسایی شده برای مدیران گمراه کننده خواهد بود. بنابراین تهیه صورتهای مالی مکمل بر پایۀ حسابداری تورمی، که تصویر شفافی از وضعیت مالی واحد تجاری نشان دهد ضروری به نظر میرسد.
برخی از نظریه پردازان علل بوجود آمدن تورم را بزرگ شدن دولتها و دستگاه بوروکراسی حکومتی و سازمانهای نظامی کشورها می دانند. این گروه از نظریه پردازان به افزایش تولید ناشی از ارتقای اتوماسیون و بهبود روشهای تولید و مدیریت، که منجر به بازدهی بالای بخشهای مختلف اقتصاد میشود توجه کمی مبذول میدارند.
تاریخچه
از ابتدای سالهای ۱۹۰۰ در آمریكا و انگلستان تأثیر تورم بر پایه تئوری اعداد شاخص و قدرت خرید بر صورتهای مالی را مورد توجه و بحث قرار داده اند. مدل سوینی توسط انجمن حسابداران رسمی آمریكا در مطالعه تحقیقی آن در سال ۱۹۶۳ به نام گزارشگری تأثیرات مالی تغییرات سطح قیمتها مورد استفاده قرار گرفت. سوینی استفاده از شاخص قیمتها را برای پوشش هر تولیداتی در تولید ناخالص داخلی در نظر گرفته است. حسابداری دلار ثابت در ماه مارس سال 1979 توسط هیئت استانداردهای حسابداری مالی (FASB) تدوین شد كه از شاخص قیمت مصرف كننده برای تمام مصرف‌كنندگان شهری به منظور تعدیل حسابها استفاده کرده است.
شركتها به منظور انعكاس تورم، صورتهای مالی خود را، تجدید ارائه میكردند که بر همین اساس تهیه صورتهای مالی تعدیل شده طبق سطح قیمتها به همراه صورتهای مالی تهیه شده بر مبنای بهای تمام شده تاریخی، توسط استانداردهای تدوین شده ترغیب كرده اند در دوره تورم شدید سالهای 1970 و پس از بررسی اطلاعات تكمیلی براساس بهای تمام شده جایگزینی هزار شرکت توسط هیئت استانداردهای حسابداری مالی (FASB) رد شد.
حسابداری تورمی
حسابداری تورمی تکنیکی ویژه، برای دوره زمانی با تورم بالاست که منجر به تعدیل صورتهای مالی میشود. در کشورهای توسعه یافته استفاده از حسابداری تورمی توجیحی ندارد تنها در کشورهایی که دچار تورم حاد هستند صورتهای مالی بر مبنای بهای تمام شده تاریخی قابل استفاده نخواهد بود و نیاز به استفاده از حسابداری تورمی و تعدیل صورتهای مالی ضروری است. استفاده از حسابداری بهای تمام شده تاریخی در شرایط تورمی منجر به دو مشكل اساسی می شود: اول آنكه اغلب مبالغ تاریخی مندرج در صورتهای مالی به لحاظ تغییر ارزش از زمان وقوع از نظر اقتصادی مربوط تلقی نمی شوند و دوم از آنجا كه ارقام مندرج در صورتهای مالی واحد پولی مثلا" دلار یا ریال خرج شده در مقاطع مختلف را نشان میدهند منعكس كننده قدرت خریدهای متفاوتی بوده و به سادگی قابل تجمیع نیستند.
گزارشگری مالی و حسابداری تورمی
از اهداف اولیۀ گزارشگری مالی و حسابداری تورمی، ارائه نیاز و خواستهای اطلاعاتی استفاده کنندگان جهت کمک در اتخاذ تصمیم گیری های اقتصادی در ارتباط با واحد تجاری است. واحد پول در حسابداری که کارآمدترین وسیله مقیاس برای اندازه گیری تمامی رویدادهای مالی و تحلیل اطلاعات واحد تجاری است برعکس مقیاس های فیزیکی در گذر زمان ثابت نبوده و همزمان با رکود و تورم تغییر پذیرند.
اندازه گیری سود و مفهوم حفظ سرمایه
تحقق سود واقعی، مبلغی است که بعد از توزیع آن بین سهامداران قدرت خرید سرمایۀ اولیه محفوظ مانده و در توان عملیاتی واحد تجاری خللی ایجاد نمی شود که شامل سه نوع زیر می شود:
حفظ سرمایه براساس واحدهای پولی
در اقتصادهایی که تورم ندارند و تغییر قیمت ها قابل ملاحظه نیست، مفهوم حفظ سرمایه برمبنای واحدهای پولی اسمی سنجیده می شود.
حفظ سرمایه براساس واحد پول دارای قدرت خرید ثابت
چنانچه واحد تجاری تمایل به حفظ و نگهداشت سرمایه خود داشته باشد باید بهای تمام شده کالای فروخته شده را به گونه ای با توجه به شاخص عمومی قیمت ها که منعکس کننده ارزش پول در تاریخ فروش کالا است تعدیل کند.
مفهوم حفظ سرمایه فیزیکی
برمبنای فرض بنیادی تداوم فعالیت استوار بوده، همچنین حفظ توان و ظرفیت عملیاتی واحد تجاری مبنای اصلی سرمایه فیزیکی تلقی می شود.
نتیجه گیری
با عنایت به اینکه یکی از اهداف اولیه یک سیستم حسابداری که تهیۀ اطلاعاتی مرتبط، به موقع و قابل اتکا برای استفاده کنندگان است و از آن جایی که ساختار حسابداری بهای تمام شده تاریخی، مربوط به رویدادهای گذشته واحد تجاری است و از طرفی سرمایه گذاران بیشتر مایلند تصاویری از آیندۀ شرکت داشته باشند، این اندیشه به وجود آمد که باید حسابداران آن دسته از اطلاعاتی را ارائه کنند که به سرمایه گذاران امکان پیش بینی های بهتری در مورد آیندۀ شرکت را بدهد و اطلاعات در شرایط تورمی به صورت شفاف در اختیار استفاده کنندگان قرار گیرد. سؤالی که ممکن است اکثر سهامداران در ذهن داشته باشند که آیا مدیریت مطلوب یا نامطلوب در یک دورۀ مشخص باعث رشد و سودسازی و یا بالعکس بوده است یا شرایط تورمی باعث این موضوع شده که متأسفانه تنها در بهترین شرایط، گزارش مدیریتی بتواند تا حدود بسیار کمی جوابگوی این سؤال باشد اما در صورتهای مالی که کارنامه مالی یک سازمان به حساب می آید پاسخی به این سؤال وجود نخواهد داشت.
